Η συνθήκη του Μοντρέ, ο Ερντογάν και η… Αλεξανδρούπολη

του Σταύρου Τζίμα

Η Τουρκία συνεχίζει να απειλεί με αποχώρηση και από τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936) που ρυθμίζει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα στενά του Βοσπόρου.

Το υπαινίχθηκε την περασμένη εβδομάδα, με αφορμή το ατύχημα στο Σουέζ, ο πρόεδρος του τουρκικού Κοινοβουλίου Μουσταφά Σεντόπ, άσχετα αν αναγκάστηκε να το μαζέψει λόγω της λεπτής φάσης που διανύουν οι σχέσεις Αγκυρας – Ουάσιγκτον. Το διακηρύσσει και ο Ερντογάν όταν θέλει να το εργαλειοποιήσει γεωπολιτικά και για να δικαιολογήσει το εξαγγελθέν από τον ίδιο φαραωνικό έργο της διάνοιξης άλλης διώρυγας στον Βόσπορο, που δεν θα δεσμεύεται από διεθνείς συνθήκες. Μπορεί η Τουρκία να κλείσει τα στενά και να φράξει τη διέλευση εμπορικών και πολεμικών πλοίων από τη Μεσόγειο προς τη Μαύρη Θάλασσα και το αντίστροφο, ανάλογα με το τι τη συμφέρει;

Με βάση τη συνθήκη, τα εμπορικά πλοία απολαμβάνουν πλήρη ελευθερία διέλευσης και ναυσιπλοΐας στα Στενά, κάτω από οποιαδήποτε σημαία με οποιοδήποτε είδος φορτίου.

Η σύμβαση επιτρέπει στην Τουρκία τη στρατιωτικοποίηση των Στενών και τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας, ενώ περιορίζει σημαντικά το πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας (προειδοποίηση διέλευσης, όριο εκτοπίσματος πλοίων, περιορισμός οπλισμού, μη διέλευση αεροπλανοφόρων κ.λπ.).

Όλα αυτά σε καιρό ειρήνης, που όμως δείχνει να απειλείται από τις ανατρεπτικές βλέψεις του Ερντογάν στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και την ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα στη Μαύρη Θάλασσα, όπου, με επίκεντρο την Ουκρανία, συσσωρεύονται βαριά σύννεφα και, σύμφωνα με τους αναλυτές, προβάλλει στον ορίζοντα ως εστία παγκόσμιας έντασης.

Το «έμφραγμα» στο Σουέζ έθεσε επί τάπητος την ασφαλή έξοδο και είσοδο στη Μεσόγειο, τόσο για το παγκόσμιο εμπόριο όσο και για τους πολεμικούς στόλους που μπαινοβγαίνουν από την Ερυθρά Θάλασσα, το Γιβραλτάρ και τον Βόσπορο, με τον τελευταίο δίαυλο να έλκει την προσοχή των στρατιωτικών και εμπορικών κέντρων διεθνώς, δεδομένης της γεωπολιτικής ρευστότητας στην ευρύτερη περιοχή. Δεν χρειάζεται να κατεβάσει η Τουρκία, εάν το κρίνει σκόπιμο, τις «μπάρες» στον Βόσπορο ή στον Ελλήσποντο για να φράξει την κυκλοφορία. Ενα ατύχημα να σκηνοθετήσει βουλιάζοντας δύο πλοία στα στενά, είναι αρκετό για να τα κλείσει, δίχως να κινδυνεύει να κατηγορηθεί ότι παραβιάζει τη Συνθήκη του Μοντρέ. Γι’ αυτό οι Δυτικοί ετοιμάζουν πυρετωδώς ως εναλλακτική τον «χερσαίο Ελλήσποντο» στον άξονα Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς και το ΝΑΤΟ εξοπλίζει το ναυτικό της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας.

*πρώτη δημοσίευση: www.kathimerini.gr