του Χρίστου Αλεξόπουλου
Ακόμη και σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας, ταχύτατης ροής του χρόνου, πλανητικής εμβέλειας προβλημάτων και γεωπολιτικής ρευστότητας η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να πορεύεται ως κοινοπραξία κρατικών οντοτήτων με εθνικά οριοθετημένη οπτική.
Το αποτέλεσμα βέβαια είναι η μη οικοδόμηση συνοχής και ευρωπαϊκής ταυτότητας και η αδυναμία λειτουργίας ως ενιαίου υπερεθνικού μορφώματος με ευρωπαϊκή γεωπολιτική οπτική. Η διαχείριση της πραγματικότητας όμως επιβάλλει την γρήγορη αλλαγή προσανατολισμού τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Ειδάλλως το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν θα είναι βιώσιμο και αυτό θα έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στα κράτη-μέλη και τις κοινωνίες τους.
Η ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία καλλιεργεί στους πολίτες προσδοκίες, οι οποίες διαψεύδονται και μετατρέπονται σε απογοήτευση. Τα παραδείγματα στους διάφορους τομείς είναι πολλά.
Η οικονομική κρίση οδήγησε στην δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο όμως ακόμη δεν έχει ενεργοποιηθεί. Αυτό προβλέπεται να γίνει το δεύτερο εξάμηνο του 2021. Ενισχυτικά ως προς την διεύρυνση της οικονομικής κρίσης λειτουργούν και οι μεγάλες καθυστερήσεις στον εμβολιασμό του πληθυσμού κατά του Covid-19, ώστε να ελεγχθεί η πανδημία. Αυτές οι συνθήκες εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες, ενώ «φρενάρουν» την οικοδόμηση υψηλής επιστημονικής επάρκειας στους σημερινούς νέους και την επιτάχυνση της αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας στους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών σε βάθος χρόνου λόγω των παρενεργειών της πανδημίας στην εκπαιδευτική διαδικασία (συνθήκες τηλεκπαίδευσης) και την επίδραση τους στην μελλοντική αγορά εργασίας.
Αργή και με αρνητικές παρενέργειες για την συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι και η διαχείριση του προσφυγικού, το οποίο από το ένα μέρος δεν αντιμετωπίζεται λειτουργικά (οι λύσεις μπορούν να δοθούν στις χώρες προέλευσης με την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων και όχι στις χώρες υποδοχής) και από το άλλο διαμορφώνει συνθήκες ανισορροπίας μεταξύ των κρατών-μελών (ο ευρωπαϊκός νότος δέχεται τις μεγαλύτερες πιέσεις από τις προσφυγικές ροές).
Ανάλογες είναι και οι συνθήκες σε σχέση με την διαχείριση της κλιματικής κρίσης και της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Η ακολουθούμενη πολιτική δεν συμβάλλει στην επίλυση αυτών των ανισορροπιών, αλλά υποσκάπτει την αειφορία με την ανεπαρκή ευαισθητοποίηση τόσο των πολιτών όσο και αυτών, που τις προκαλούν (οικονομικά συμφέροντα με βραχυπρόθεσμη οπτική).
Η συρρίκνωση της ευρωπαϊκής συνοχής, που προκαλείται κυρίως από τον εθνικά οριοθετημένο πολιτικό προσανατολισμό των κρατών-μελών, ολοκληρώνεται με την έλλειψη σύγχρονης βιώσιμης γεωπολιτικής οπτικής (με σημείο αναφοράς την αποκατάσταση συνθηκών ευημερίας σε παγκόσμιο επίπεδο) και την ανάλογη λειτουργία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, του οποίου ο πληθυσμός εγγίζει τα 450 εκατομμύρια κατοίκους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η 3η σε πληθυσμό μετά την Κίνα και την Ινδία.
Δυστυχώς ακολουθεί την λογική των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και της Ρωσίας με την συμπληρωματική εμπλοκή και της νέας υπερδύναμης της Κίνας. Αυτή η λογική έρχεται από το παρελθόν και οδηγεί στην διαμόρφωση συγκρουσιακού κλίματος.
Η αντιπαράθεση των ΗΠΑ και της Κίνας θα οριοθετήσει σε μεγάλο βαθμό την γεωπολιτική δυναμική και τον βαθμό διακινδύνευσης τα επόμενα χρόνια. Στόχος της Κίνας είναι η κυριαρχία στον πολιτικό, γεωπολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό τομέα.
Σύμφωνα με τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping «Η χρονική συγκυρία είναι με το μέρος μας» (δηλαδή των Κινέζων) και «Η Ανατολή ανεβαίνει, η Δύση πέφτει». Επίσης το 2021 ο αμυντικός προϋπολογισμός της Κίνας αυξήθηκε κατά 6,8% (209 δισεκατομμύρια δολάρια).
Έχει δε ενδιαφέρον, ότι στην Ασία η Κίνα ακολούθησε στρατηγική, που δεν έχει στρατιωτικά χαρακτηριστικά αλλά οικονομικά και το 2020 με την άσκηση επιρροής σε ασιατικά κράτη και στην Αυστραλία (Αυστραλία, Καμπότζη, Ιαπωνία, Μαλαισία, Λάος, Νέα Ζηλανδία, Φιλιππίνες, Νότια Κορέα, Μυανμάρ, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Ταϋλάνδη, Μπρουνέϊ, Ινδονησία) δρομολόγησε την ίδρυση της μεγαλύτερης ελεύθερης ζώνης εμπορίου στον κόσμο Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP).
Με αυτό τον τρόπο η Κίνα διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για την ανάληψη και διεκπεραίωση ισχυρού γεωπολιτικού ρόλου, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις από την καταπίεση μειονοτήτων, όπως είναι οι Ουϊγούροι, ή την αναίρεση της αυτονομίας του Hong Kong. Πάνω από όλα είναι η επίτευξη των οικονομικών στόχων.
Επίσης η ανταλλαγή «κυρώσεων» μεταξύ των ανταγωνιστικών υπερδυνάμεων με γεωπολιτικές και οικονομικές στοχεύσεις, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Κίνα και η Ρωσία, διαμορφώνει ψυχροπολεμικό κλίμα και επικίνδυνη ρευστότητα, τα οποία καλλιεργούν την λογική του ανταγωνισμού και της αντιπαράθεσης.
Αυτά βέβαια δεν υπηρετούν την ευημερία και την ειρήνη σε πλανητικό επίπεδο, ούτε συμβάλλουν στην αναγκαία κοινή αντιμετώπιση των παγκόσμιας εμβέλειας προβλημάτων, όπως είναι η κλιματική κρίση, η μείωση των υδάτινων αποθεμάτων, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η πείνα σε πολλές χώρες του φτωχού Νότου, οι πανδημίες και πολλά άλλα.
Διαμορφώνουν όμως μια πραγματικότητα, η οποία έχει ανάγκη μια διαφορετική γεωπολιτική λειτουργία, που υπηρετεί το ανθρώπινο συμφέρον σε πλανητικό επίπεδο και ταυτοχρόνως διασφαλίζει την βιωσιμότητα της παγκόσμιας κοινότητας σε συνθήκες ειρήνης και ισόρροπης ευημερίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να αναλάβει τον ρόλο του γεωπολιτικού καταλύτη για την διαμόρφωση ενός διαφορετικού παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας, το οποίο θα προωθεί την οικοδόμηση άλλων ισορροπιών, που εγγυώνται την επίτευξη αυτών των στόχων και παράλληλα θα διασφαλίζει την πρόληψη και αποφυγή επικίνδυνων εξελίξεων στο γεωπολιτικό πεδίο.
Δυστυχώς όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί ακόμη ένα ομοιογενές μόρφωμα με ευρωπαϊκή ταυτότητα και συνείδηση, αλλά διαπερνάται από την εθνικά οριοθετημένη οπτική, η οποία στην σύγχρονη εποχή της αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών οδηγεί σε αδιέξοδες και αντιφατικές επιλογές, που θέτουν σε αμφισβήτηση ακόμη και το σύστημα κοινωνικών αξιών, το οποίο λειτουργεί νομιμοποιητικά για την ακολουθούμενη πορεία.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αντιμετώπιση της πρακτικής, που ακολουθούν η Κίνα και η Τουρκία σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τόσο η μία χώρα όσο και η άλλη λειτουργούν αρνητικά σχετικά με τον σεβασμό τους ως συστατικών στοιχείων της ανθρώπινης ελευθερίας. Η Κίνα αντιμετωπίζει με απάνθρωπο τρόπο τους Ουϊγούρους και η Τουρκία τις γυναίκες και την ελευθερία έκφρασης των πολιτών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε την επιβολή κυρώσεων στην Κίνα, ενώ «σφυρίζει αδιάφορα» για όσα συμβαίνουν στην Τουρκία.
Με αυτά τα δεδομένα η ευρωπαϊκή πορεία προς το μέλλον δεν θα κινείται με προσανατολισμό στις αξίες του ανθρωπισμού, που ισχυρίζεται, ότι προωθεί, ούτε και θα στηρίζεται σε κοινωνίες με συνεκτικές σχέσεις και δομές. Για αυτό είναι αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός της κατεύθυνσης της. Ο κόσμος είναι αλληλοεξαρτώμενος και ενιαίος και τα προβλήματα, που αντιμετωπίζει, είναι πλανητικής εμβέλειας.
*πρώτη δημοσίευση: metarithmisi.gr
