Αυστηρές ή χαλαρές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης;

της Γεωργίας Ευαγγελίας Καραγιάννη

Επικρατούν, γενικά, δύο αντίθετες απόψεις περί εταιρικής διακυβέρνησης. Από την μία, οι απόψεις που υποστηρίζουν την εφαρμογή αυστηρών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης ως ζωτικής σημασίας για τις επιχειρήσεις και τις κοινωνίες. Από την άλλη, υπάρχει η άποψη κατά των αυστηρών εφαρμογών εταιρικής διακυβέρνησης ως αιτία μείωσης της ανταγωνιστικότητας και αύξησης κόστους για τις επιχειρήσεις.

Για να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά... Ως εταιρική διακυβέρνηση (Corporate Governance) καλείται το σύστημα κατά το οποίο ορίζονται οι σχέσεις μεταξύ των διαφόρων δρώντων, εσωτερικών και εξωτερικών, μιας εταιρίας. Βασικός σκοπός της εταιρικής διακυβέρνησης είναι η επίτευξη των όσο το δυνατόν μεγαλύτερων κερδών προς όφελος των μετόχων και των άμεσα ενδιαφερόμενων μερών, μέσα από τις κατάλληλες διαδικασίες και πρακτικές. Βασικές αρχές του συστήματος της εταιρικής διακυβέρνησης είναι η διαφάνεια, αξιοπιστία, τιμιότητα, αμεροληψία και υπευθυνότητα.

Η εταιρική διακυβέρνηση στην Ιστορία και στο Σήμερα

Η εταιρική διακυβέρνηση άρχισε να αποκτά κεντρικό ρόλο κατά την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008. Αυτό διότι από πολλούς θεωρείται ότι σημαντική αιτία της κρίσης ήταν μια κρίση και ως προς την εταιρική διακυβέρνηση. Τι νοείται ως κρίση για την εταιρική διακυβέρνηση; Μπορούμε να πούμε ότι είναι η κακή σχέση και συνεργασία μεταξύ των βασικών stakeholders, των μετόχων και της διοίκησης ενός οργανισμού.

Σημαντικοί ιστορικοί σταθμοί για την εταιρική διακυβέρνηση είναι: ο 18ος αιώνας (με έμμεσες αναφορές του Adam Smith, γνωστού σε πολλούς και ως «θεμελιωτή της πολιτικής οικονομίας»), οι αρχές της δεκαετίας του 1930 (οπότε και δημιουργείται το πρώτο θεωρητικό υπόβαθρο από τους Berle και Means, συγγραφείς του έργου «Modern Corporation and Private Property» - σημείο αναφοράς για την επιστήμη της Διοίκησης), η δεκαετία του 1970 (χρόνια προόδου για την εταιρική διακυβέρνηση, χάρις τους Jensen και Meckling αναδιαμορφώνοντας τη θεωρία της Αντιπροσώπευσης), τα τέλη του 1980 και τα πρώτα χρόνια του 2000 (όταν ξέσπασαν διάφορα σκάνδαλα). Παρατηρείται, μάλιστα, ότι οι πιο σημαντικές μεταβολές στον «χώρο» της εταιρικής διακυβέρνησης πραγματώθηκαν σε δύσκολες περιόδους - κρίσεων για τον επιχειρηματικό κόσμο.

Σήμερα, η εταιρική διακυβέρνηση θεωρείται πιο σύνθετη από ποτέ άλλοτε εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων. Σε αυτούς συγκαταλέγονται το μέγεθος των σύγχρονων εταιριών, η παγκοσμιοποιημένη αγορά και η πολυπλοκότητα της παραγωγής των εταιριών, αλλά εξαιτίας και των σύνθετων χρηματοοικονομικών τους μέσων. Προκειμένου να μπορεί να εξετάζεται το πολύπλοκο αυτό σύστημα της εταιρικής διακυβέρνησης, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εκδίδει κανονισμούς, οδηγίες και σχετικούς νόμους.

Είναι, τελικά, απαραίτητες οι αυστηρές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης σήμερα;

Είναι γεγονός πως οι διαμορφούμενες συνθήκες που αφορούν τα σύγχρονα επιχειρηματικά περιβάλλοντα, δηλαδή: η παγκοσμιοποίηση, οι πολυδιάστατες σύγχρονες οικονομίες, το πλήθος νέων νόμων καθώς και οι διεθνοποιημένες αγορές - είναι ορισμένοι παράγοντες που δεν διευκολύνουν την ακολούθηση αυστηρών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης. Αυτό ισχύει καθώς δεν μπορεί να υπάρξει ένα σύστημα το οποίο θα μπορεί να έχει εφαρμογή στο σύνολο των επιχειρήσεων, με δεδομένο ότι κάθε οργανισμός χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη δομή, διαφορετικές ανάγκες και στόχους.

Από την άλλη πλευρά, η πολυετής παρουσία των συστημάτων εταιρικής διακυβέρνησης στα περιβάλλοντα των σύγχρονων επιχειρηματικών μονάδων, έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός πλαισίου όπου αποτυπώνονται τα θετικά (όσο και τα αρνητικά) της εφαρμογής των αρχών της εταιρικής διακυβέρνησης. Μερικά από τα πλεονεκτήματα αυτά παρουσιάζονται ακολούθως:

-Βελτιωμένη λειτουργική αποδοτικότητα, καθώς δημιουργείται μια ιεραρχική διαβάθμιση με τις ανάλογες ευθύνες. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται συστήματα ασφαλείας και υπευθυνότητας, διευκολύνονται οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και η καλύτερη εποπτεία των ανώτερων στελεχών σε διοικητικές θέσεις.

-Διευκόλυνση των διαδικασιών χρηματοδότησης. Οι καλές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης καθιστούν τις εταιρίες πιο έμπιστες για τους δυνητικούς επενδυτές.

-Μείωση του κόστους των κεφαλαίων. Οι πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης οδηγούν στη διαμόρφωση υψηλότερης αξίας για την εταιρία. Επιπλέον, οι εταιρίες με καλά διαμορφούμενα συστήματα χαίρουν καλύτερων συμφωνιών με χαμηλότερα δανειακά επιτόκια και πιο ευέλικτα χρονικά περιθώρια για τις παροχές πιστώσεων από τους διάφορους προμηθευτές.

-Βελτίωση της φήμης της εταιρίας. Βασικές αρχές της εταιρικής διακυβέρνησης είναι η διαφάνεια και η νομιμότητα, μεταξύ άλλων. Τα στοιχεία αυτά, όταν χαρακτηρίζουν τις εταιρίες, εξ ορισμού δημιουργούν μια θετική εικόνα των εταιριών προς την αγορά.