του Ραφαήλ Μωυσή*
Έγραφα σε αυτή τη στήλη πριν από έναν περίπου χρόνο ότι η ρήση «Η Ελλάδα θα γίνει Σίλικον Βάλεϊ» κοντεύει να γίνει εμβατήριο, όπως το «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει». Προσπαθούσα να εξηγήσω ότι η πραγματική Σίλικον Βάλεϊ είναι δημιούργημα του επιχειρηματικού πνεύματος που καλλιεργείται στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά εργαστήρια και δεν δημιουργείται με την εγκατάσταση στη χώρα υποκαταστημάτων ξένων μεγάλων επιχειρήσεων, όσο χρήσιμες για την οικονομία, χωρίς αμφιβολία, είναι οι τελευταίες.
Το σημερινό εμβατήριο είναι «Η Βόρεια Ελλάδα εξελίσσεται σε ενεργειακό κόμβο», ενόψει της υπεράκτιας πλωτής μονάδας παραλαβής, αποθήκευσης και αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) που δημιουργείται στην Αλεξανδρούπολη, του αγωγού αερίου Βουλγαρίας - Ελλάδας (IGB), της υποθαλάσσιας αποθήκης φυσικού αερίου στο πεδίο Νότιας Καβάλας, του αγωγού Ελλάδας - Β. Μακεδονίας, ενώ στην περιοχή διέρχονται ήδη ο αγωγός ΤΑP και ο ελληνοτουρκικός και σχεδιάζονται η κατασκευή μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Κομοτηνή (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ - Motor Oil) και στην Αλεξανδρούπολη (Κοπελούζος).
Δεν υποτιμώ τη σημασία αυτών των επενδύσεων, αφού το στάδιο κατασκευής τους από μόνο του αποτελεί σημαντική πηγή απασχόλησης και εθνικού εισοδήματος. «Οι προσδοκίες των πολιτών αποτελούν βασικό πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης», μου θυμίζουν κάθε τόσο οι άξιοι επιστήμονες του ΙΟΒΕ. Δεν θέλω λοιπόν να αρνηθώ τις προσδοκίες που δημιουργεί αυτή η επενδυτική δραστηριότητα. Απλά θέλω λίγο να τις προσγειώσω.
Η Βόρεια Ελλάδα υπήρξε επί δεκαετίες το ενεργειακό κέντρο της χώρας. Η μεγάλη ενεργειακή δραστηριότητα που τότε αναπτυσσόταν στην περιοχή, βασιζόταν στην αξιοποίηση εγχώριας πρωτογενούς ενεργειακής πηγής, του λιγνίτη. Όλα τα έργα που παραπάνω απαριθμούνται μεταφέρουν ή χρησιμοποιούν καύσιμα που έρχονται στη χώρα μας από πολύ μακρινές πηγές.
Και το κόστος μεταφοράς πολλαπλασιάζεται επί τα χιλιόμετρα, όποιο μέσο και αν χρησιμοποιείται. Για τη φθηνή ενέργεια, ο πιο ανίκητος εχθρός δεν είναι, όπως έλεγε το παλιό τραγούδι, ο καιρός, αλλά είναι τα χιλιάδες χιλιόμετρα που πρέπει να διανύσει το καύσιμο για να φθάσει στον προορισμό του.
Τα συστήματα αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου αποτελούν στοιχείο πλούτου για μια οικονομία και είναι σημαντική η στρατηγική σημασία των αγωγών που διέρχονται από μια χώρα. Όμως τις μεγάλες γεωπολιτικές παρεμβάσεις τις κάνουν οι χώρες παραγωγής και όχι εκείνες διέλευσης των καυσίμων. Τα τέλη μεταφοράς, που αποτελούν μόνιμο εισόδημα, αφορούν περισσότερο τον ιδιοκτήτη του αγωγού ή του ενεργειακού κέντρου και τα σχετικά οφέλη για την εθνική οικονομία δεν είναι σε ύψη που αντανακλώνται σε πόντους του ΑΕΠ. Επίσης, οι όροι ελεύθερης πρόσβασης στους διεθνείς αγωγούς είναι αυστηρά προσδιορισμένοι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δεν επιτρέπεται σε χώρες-μέλη να κάνουν «γεωπολιτικά παιχνίδια».
Διαβάζω ότι, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη μεγάλη δημοσκόπηση, ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος των πολιτών είναι σήμερα η ακρίβεια στο ρεύμα. Ο ενεργειακός κόμβος της Βόρειας Ελλάδας θα μας φέρει πολλά καλά, αλλά φοβάμαι ότι δεν θα απαλύνει ουσιαστικά αυτόν τον πονοκέφαλο.
Φθηνό ρεύμα στον λαό και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη βιομηχανία μας δεν θα φέρουν οι ενεργειακοί κόμβοι, ούτε ακόμη οι υποθαλάσσιες διασυνδέσεις με μακρινές πηγές παραγωγής, αλλά κάποια εγχώρια ενεργειακή πηγή που θα μπορέσει να αντικαταστήσει τον λιγνίτη. Και αυτή συνεχίζουμε ή έπρεπε να συνεχίζουμε να αναζητούμε.
*πρόεδρος του ΙΟΒΕ
