του Χρίστου Αλεξόπουλου
Στην σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο διαπιστώνονται επικίνδυνες ανεπάρκειες, αντιφατικές ως προς τους στόχους τους επιλογές και δεσμευτικές για το μέλλον αποφάσεις στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και ιδιαιτέρως στο πολιτικό, οι οποίες δείχνουν, ότι η δυναμική της εξέλιξης δεν ελέγχεται στο πλαίσιο μακροπρόθεσμου πολυδιάστατου σχεδιασμού της πορείας με γνώση των επιπτώσεων σε βάθος χρόνου.
Αυτό βέβαια οδηγεί στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών, που παράγονται από τις επιλογές των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων, χωρίς όμως να αποφεύγονται οι κίνδυνοι, που δημιουργούνται και απειλούν την βιωσιμότητα των κοινωνιών και της ανθρώπινης οντότητας.
Με εργαλείο την εμπειρική προσέγγιση της πραγματικότητας σε όλες της τις διαστάσεις και την ανάλυση των στοιχείων, που προκύπτουν, γίνονται ορατές οι ανεπάρκειες και οι αντιφατικές κινήσεις στο πολιτικό και στο κοινωνικό πεδίο.
Στην Ελλάδα τις πρώτες ημέρες του Ιουλίου (2022) ξέσπασαν πυρκαγιές σε αρκετές περιοχές της χώρας (Φωκίδα, Ηλεία, Αργολίδα). Τεράστιες εκτάσεις καίγονται με ολέθριες επιπτώσεις στην ποιότητα της ατμόσφαιρας και στην βιοποικιλότητα.
Παράλληλα δέχονται πλήγματα και άλλοι τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών, όπως είναι ο οικονομικός. Το 2021 η Βόρεια Εύβοια είχε δεχθεί πάλι ένα ισχυρό πλήγμα από την πυρκαγιά, που είχε ξεσπάσει. Πολλοί πολίτες, των οποίων η επαγγελματική δραστηριοποίηση είχε σχέση με το δάσος, αναγκάσθηκαν να μεταναστεύσουν.
Στο πολιτικό πεδίο ακόμη δεν έχει δρομολογηθεί ο σχεδιασμός πολυδιάστατων μακροπρόθεσμων με ολιστική οπτική πολιτικών, οι οποίες θα λαμβάνουν υπόψη την δυναμική, που προκαλούν η κλιματική αλλαγή στην προοπτική του χρόνου και το σύστημα οργάνωσης των σύγχρονων μαζοποιημένων κοινωνιών, το οποίο παράγει απόβλητα και επιβαρύνει το περιβάλλον.
Πολύ περισσότερο δεν αναπτύσσεται ουσιαστικός διάλογος μεταξύ των κομμάτων και με τις δομές της κοινωνίας πολιτών, οι οποίες μπορούν να εκφράσουν το κοινωνικό συμφέρον. Δυστυχώς οι πολίτες αναγκάζονται να κάνουν επιλογές, οι οποίες δεν βασίζονται στη γνώση της πραγματικότητας, αλλά εδράζονται στις φαντασιακού τύπου επαγγελίες των κομμάτων και τα πρότυπα, που καλλιεργούνται μαζικά ανεξάρτητα από τις ανάγκες τόσο στο ατομικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο και την βιωσιμότητα τους.
Οι ανεπάρκειες και οι αντιφάσεις βέβαια δεν έχουν εθνικά όρια. Η σύγχρονη πραγματικότητα διαπερνάται από πλανητικής εμβέλειας προβλήματα και ανάλογων διαστάσεων κοινωνικές και πολιτικές ανισορροπίες.
Για παράδειγμα η ιταλική κυβέρνηση αναγκάσθηκε να κηρύξει πέντε περιοχές αυτής της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της ξηρασίας (Lombarda, Piemont, Emilia-Romagna, Venetien και Friaul-Julisch Venetien). Η στάθμη του νερού στον ποταμό Po ακολούθησε τέτοια καθοδική πορεία, που στις εκβολές του στη θάλασσα αυξήθηκε κάθετα το αλάτι στο ποτάμι.
Επίσης παρενέργεια της ξηρασίας είναι η μείωση της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, η οποία κάλυπτε σχεδόν το 1/5 του ηλεκτρικού ρεύματος, που έχει ανάγκη η χώρα. Οι κυβερνήσεις δεν λειτουργούν με μακροπρόθεσμη οπτική.
Οι επιπτώσεις των ανεπαρκειών έχουν βέβαια ευρύτερες διαστάσεις. Σύμφωνα με έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Environmental Research Climate το 2021, κατεγράφη η πιο υψηλή θερμοκρασία στους ωκεανούς. Αιτία είναι η κλιματική αλλαγή και η ανισορροπία, που δημιουργείται μεταξύ της ηλιακής ακτινοβολίας και της διάχυσης της στο διάστημα. Σύμφωνα με την έρευνα απορροφάται από τους ωκεανούς 93% περισσότερη ενέργεια.
Στις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και πιο συγκεκριμένα στη Nevada σύμφωνα με στοιχεία της ερευνητικής ομάδας Climate Central, τα οποία επικαλείται η Washington Post, η θερμοκρασία το καλοκαίρι έχει αυξηθεί σταδιακά μετά το 1970 περίπου 6 βαθμούς Κελσίου κατά μέσο όρο.
Επίσης σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (National Oceanic and Atmospheric Administration) η μέση καλοκαιρινή θερμοκρασία στις ΗΠΑ τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν κατά 0,94 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη σε σύγκριση με την περίοδο 1971 έως 2000.
Και ενώ αυτές οι αρνητικές εξελίξεις καταγράφονται συνεχώς και κρούουν τον «κώδωνα του κινδύνου», οι πολιτικές ηγεσίες σε παγκόσμιο επίπεδο με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία και την χωρίς λειτουργική προοπτική διεθνή αντιμετώπιση του αποφάσισαν την ανακοπή της πορείας απαλλαγής από την παραγωγή ενέργειας με την χρήση ορυκτών καυσίμων και την επιστροφή στην αξιοποίηση του άνθρακα, ώστε να αμβλυνθούν οι αρνητικές παρενέργειες του τρόπου αντίδρασης κατά της Ρωσίας με την επιβολή κυρώσεων.
Η ευθύνη του πολιτικού συστήματος για αυτό το «πισωγύρισμα» είναι μεγάλη. Βέβαια και οι κοινωνίες δεν αντιδρούν, διότι δεν είναι επαρκώς ενημερωμένες, ενώ παράλληλα επηρεάζεται η στάση τους από τα πρότυπα βραχυπρόθεσμου ευδαιμονισμού στα όρια του ατομικού βιολογικού χρόνου.
Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ σκληρή και απειλεί την βιωσιμότητα. Ερευνητές της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών έκαναν έρευνα σε 21 παγετώνες του οροπεδίου του Θιβέτ, την οποία δημοσίευσαν στο περιοδικό Nature Biotechnology. Διαπίστωσαν την ύπαρξη 968 άγνωστων μέχρι σήμερα ειδών μικροβίων.
Η ανάλυση των γονιδιωμάτων τους έδειξε, ότι μερικά από αυτά θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέες πανδημίες, εάν λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ανόδου της θερμοκρασίας προκληθεί γρήγορο λιώσιμο των πάγων.
Στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής βέβαια και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, η οποία έχει ήδη δρομολογηθεί, στα επόμενα χρόνια δισεκατομμύρια άνθρωποι θα πληγούν και θα αυξηθούν κάθετα οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Ήδη η Ινδονησία πλήττεται από αυτό το φαινόμενο. Η πρωτεύουσα Jakarta κάθε χρόνο βυθίζεται 20cm.
Παράλληλα 600 εκατομμύρια Αφρικανών με την άνοδο της θερμοκρασίας και την αυξημένη συχνότητα καυσώνων σε συνθήκες ενεργειακής κρίσης θα αντιμετωπίσουν μεγάλο κίνδυνο για την ζωή τους. Η επισιτιστική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αρχίσει να διαμορφώνει επικίνδυνες ανισορροπίες και να δείχνει έντονα τις ανεπάρκειες και τις αντιφατικές ως προς τους στόχους τους πολιτικές επιλογές και δεσμευτικές για το μέλλον αποφάσεις. Το 2021 σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ζούσαν σε συνθήκες πείνας 2,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Και όμως η στάση και οι επιλογές των κοινωνικών συστημάτων και ιδιαιτέρως του πολιτικού και του οικονομικού με την συνδρομή και της οπτικής της κοινωνίας του θεάματος στο αξιακό και ηθικό πεδίο διαμορφώνουν μη λειτουργικές κοινωνικές συνθήκες, οι οποίες πλήττουν την κοινωνική συνοχή.
Για παράδειγμα η νεανική βία στην Ελλάδα βρίσκει πρόσφορο έδαφος και αναπτύσσεται στο πλαίσιο των «αξιών» και των προτύπων της κοινωνίας του θεάματος και της λειτουργίας τους ως βασικών εργαλείων αναγνωρισιμότητας και επιβολής.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για την διαμόρφωση οπτικής βίας είναι το μουσικό είδος της τραπ, το οποίο προέκυψε ως παραλλαγή του χιπ χοπ στις αρχές του 2000 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Στην Ελλάδα είναι το πιο δημοφιλές είδος μουσικής στους εφήβους και στους νέους. Σε αυτό το πλαίσιο ακόμη και το γυναικείο φύλο εργαλειοποιείται με σεξιστική λογική και αποκαλείται slut, δηλαδή πόρνη.
Με αυτά τα δεδομένα είναι ερμηνεύσιμη η αύξηση της βίας σε πλανητικό επίπεδο, όχι μόνο στο εσωτερικό των κοινωνιών αλλά και με την μορφή πολεμικών συγκρούσεων.
Αυτό το εκρηκτικό μίγμα, που δημιουργείται εξαιτίας των ανεπαρκειών, των αντιφατικών ως προς τους στόχους τους επιλογών και των δεσμευτικών για το μέλλον αποφάσεων του πολιτικού συστήματος με την ανοχή ή την σύμφωνη γνώμη των κοινωνιών, πρέπει να αποσυμπιεσθεί.
Επειδή δε οι ανισορροπίες πληθαίνουν επικίνδυνα, όσο καθυστερεί το πολιτικό σύστημα να πάρει λειτουργικές αποφάσεις, είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη η δρομολόγηση δημοκρατικού διαλόγου στο επίπεδο της κοινωνίας πολιτών άμεσα.
Βασική προτεραιότητα πρέπει να είναι ο εκσυγχρονισμός των κοινωνιών και του πολιτικού συστήματος τόσο στο επίπεδο του τρόπου σκέψης όσο και στην διαχείριση της πραγματικότητας με μακροπρόθεσμη προοπτική, η οποία υπερβαίνει τα όρια του βιολογικού χρόνου.
*πρώτη δημοσίευση: www.metarithmisi.gr
