της Μαρίκας Λάμπρου*
Οι επιτυχημένες επιχειρήσεις είναι σαν τους επιτυχημένους ανθρώπους: έχουν μεγάλη αυτοπεποίθηση! Αυτό μπορεί να σημαίνει πίστη στις δυνάμεις και τις δυνατότητές τους (καλό!), αλλά μπορεί και να εκφράζεται ως εμμονική προσκόλληση σε παραδοσιακές, ξεπερασμένες πεπατημένες (πολύ κακό!). Η πρώτη αντιμετώπιση οδηγεί σε δημιουργική εγρήγορση και συχνά σε αναζήτηση και εφαρμογή καινοτομίας. Η δεύτερη προσέγγιση στερεί την επιχείρηση από την ευεργετική επίδραση των αλλαγών, ούτε λόγος για καινοτομία.
Σήμερα, σε μια εποχή που η αλλαγή αποτελεί την παγκόσμια σταθερά, η υιοθέτηση καινοτομίας δεν είναι «nice to have», δεν είναι καν επιλογή, είναι επιτακτική ανάγκη. Για να επιτευχθεί διαφοροποίηση και έτσι να εξασφαλιστεί το νέο και η πορεία του.
Δυστυχώς (ή ατυχώς) η καινοτομία είναι μια έννοια που συχνά συνδέεται αποκλειστικά και μόνο με την προϊοντική εκδοχή της. Αυτή, όμως, είναι μία μόνο πλευρά ανάμεσα σε δεκάδες άλλες. Καινοτομία μπορεί να εφαρμοστεί σε δομές, σε διαδικασίες, σε εταιρικές πρακτικές, σε θέματα εξυπηρέτησης του πελάτη. Ευτυχώς υπάρχουν αρκετοί επιχειρηματίες που δεν σταματούν ποτέ να διε-ρευνούν νέους τρόπους για να κάνουν τη δουλειά τους και μεταβιβάζουν αυτό το μεράκι τους και στους άμεσους συνεργάτες τους. Πρόκειται για μια εξαιρετικά χρήσιμη, δημιουργική ανησυχία που πάντα έχει αποτελέσματα. Όσο πιο πολύ ψάχνεις να βελτιώσεις αυτό που κάνεις, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχεις να το πετύχεις, και ιδιαίτερα μέσα από μια καινοτόμα λύση, δηλαδή μια λύση
που φέρνει κάτι καινούργιο, κάτι σημαντικά διαφορετικό, κάτι πρωτοποριακό. Μια λύση που δημιουργεί τομή! Είναι κρίσιμο να ξεκαθαρίσουμε ότι η καινοτομία δεν είναι εφεύρεση ούτε στιγμιαία έμπνευση, είναι αποτέλεσμα προσεκτικής παρατήρησης και διάθεσης για συνεχή βελτίωση.
Η αντιμετώπιση των οικογενειακών επιχειρήσεων επί της αντίληψης καινοτομίας είναι μικτή. Άλλες την πιστεύουν, την προκαλούν, την ακολουθούν, την εφαρμόζουν. Και άλλες τη φοβούνται, την απωθούν, την απαξιώνουν. Για άλλες είναι θείο δώρο και για άλλες ο διάολος μεταμφιεσμένος.
Όμως, απόψεις και πρακτικές του τύπου «όλα καλώς καμωμένα», «έτσι το κάναμε πάντα εδώ», «δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει αυτό», δεν χαρακτηρίζουν μια υγιώς φιλόδοξη και δημιουργική επιχειρηματική προσέγγιση. Η δημιουργικότητα της επιχειρηματικότητας έγκειται ακριβώς σε αυτό το σημείο: στη συνεχή αναζήτηση νέων τρόπων για να γίνει καλύτερα η δουλειά, ή ένα κομματάκι της δουλειάς, και μπορεί να αφορά όλους τους τομείς δραστηριότητας, εσωτερικής και εξωτερικής, μιας επιχείρησης.
Το αγκάλιασμα της καινοτομίας είναι συχνό φαινόμενο στις αναπτυσσόμενες οικογενειακές επιχειρήσεις, με αυτόν τον τρόπο έχουν μάθει να μεγαλώνουν και να γίνονται πιο δυνατές. Και εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η υιοθέτηση καινοτομίας αποτελεί ένα πολύ σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ένα όπλο στα χέρια των οικογενειακών επι-χειρήσεων έναντι των μη οικογενειακών ανταγωνιστών τους. Η καινοτομία είναι πλέον θέμα επιβίωσης. Όσοι το αντιλαμβάνονται και πράττουν αναλόγως έχουν ισχυρότερες πιθανότητες να τα καταφέρουν. Μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών, η καινοτομία φαίνεται να συμβαδίζει με το καλό εργασιακό κλίμα. Στις επιχειρήσεις εκείνες, στις οποίες η καινοτομία αποτελεί σημαντικό πυλώνα, είθισται να συναντάμε ένα υγιέστερο κλίμα, ένα δυναμικό και συναδελφικό περιβάλλον όπου η δημιουργικότητα περνάει μέσα από την αλληλεγγύη και η φιλοδοξία βαφτίζεται μέσα στη συνεργασία.
Το ενδιαφέρον είναι ότι σε αυτές τις επιχειρήσεις υιοθετούνται καινοτόμες λύσεις και προτάσεις προερχόμενες κυρίως από τους ανθρώπους του πεδίου, από τους ίδιους τους εργαζόμενους. Οι επιχειρήσεις αυτές ρωτούν, καλούν, κινητοποιούν, επιβραβεύουν τους εργαζόμενους προς αυτή την κατεύθυνση! Πόσο σοφό! Πόσο έξυπνο! Πόσο αποτελεσματικό! Εξάλλου, οι ανοιχτόμυαλοι επιχειρηματίες δεν φείδονται χρημάτων όταν πρόκειται για επενδύσεις σε καινοτόμες ιδέες, πρακτικές, μεθόδους. Ούτε αναμένουν κάποιου είδους χρηματοδοτικά προγράμματα και εργαλεία (ΕΣΠΑ κτλ.) προκειμένου να εφαρμόσουν καινοτομίες. Γνωρίζουν ότι κάθε ευρώ τσιγγουνιάς καταλήγει σε χιλιάδες ευρώ απώλειας κερδοφορίας και ότι η ατολμία, η ανασταλτικότητα, η αναποφασιστικότητα, όταν πρόκειται για διερεύνηση ή υλοποίηση κάποιας καινοτομίας, θυσιάζουν τα μακροπρόθεσμα οφέλη της επιχείρησης στον βωμό κάποιας κοντόφθαλμης, προσωρινής οικονομικής «σύνεσης».
Δεν είναι λίγες οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα που έχουν επενδύσει σε καινοτόμες λύσεις, πρωτοπορώντας ακόμη και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτές πρέπει να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για όλες τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Γιατί για τις μικρότερες, σε σχέση με πολλές πολυεθνικές εταιρείες, λιγότερο οργανωμένες, πιο πιεσμένες οικονομικά, λιγότερο έμπειρες, οικογενειακές επιχειρήσεις η επένδυση στην καινοτομία είναι η μόνη λύση για να μπορέσουν να σταθούν επάξια απέναντι σε έναν ανταγωνισμό παγκόσμιο. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι η καινοτομία περιλαμβάνεται στον 9ο από τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Και επειδή ζούμε σε εποχές ανατρεπτικές και καλούμαστε καθημερινά να ανταποκρινόμαστε σε δεκάδες μικρές και μεγάλες ανατροπές, είναι χρήσιμο να επισημάνουμε ότι η καινοτομία αποτελεί ένα από τα 12 βασικά χαρακτηριστικά του επιχειρηματία με ανατρεπτικό ταλέντο, δηλαδή του σύγχρονου επιχειρηματία. Οι επιχειρήσεις που καινοτομούν είναι άξιες σεβασμού, γιατί αποτελούν λαμπρό παράδειγμα των δυνατοτήτων που έχει κάποιος όταν αντί να αυτοπεριορίζεται από legacies, αφήνει το μυαλό του ελεύθερο να σκεφτεί πρακτικά και να τολμήσει.
Εν κατακλείδι, η επένδυση στην καινοτομία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως καραμέλα εξασφάλισης πιστοποιητικών εκσυγχρονισμού, αλλά ως απαραίτητη πρακτική προόδου για κάθε οικογενειακή επιχείρηση που αντιλαμβάνεται την ανάγκη προσαρμογής σε έναν κόσμο που αλλάζει αδιάκοπα και δεν συγχωρεί την ολιγωρία.
*Συγγραφέας και σύμβουλος επιχειρήσεων
