του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Τους τελευταίους μήνες, με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθώ τα όσα λέει ο για δεύτερη φορά εκλεγμένος πρόεδρος των Η.Π.Α. και το συμπέρασμά μου είναι ότι η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο έχει επικεφαλής της έναν εξαιρετικά ικανό καιροσκόπο επιχειρηματία της νέας εποχής, χωρίς καμιά απολύτως συγκεκριμένη ιδεολογία.
Όπως ο ίδιος ο Ντόναλντ Τράμπ έχει γράψει στο βιβλίο του «Πώς να γίνεις πλούσιος» (Αττικές Εκδόσεις, 2004), αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να βρίσκεται συνεχώς στις πρώτες σελίδες της δημοσιότητας, ακόμα και αρνητικά, να επικρατεί στις διαπραγματεύσεις που κάνει και να βοηθά την ανέλιξη νέων ανθρώπων, που σκέπτονται όπως ο ίδιος και άρα θέλουν να πάνε ψηλά. Αυτά που προηγούνται, από πολιτικής πλευράς δύσκολα μπορούν να έχουν ιδεολογικό όνομα.
Άρα, όπως πολύ σωστά υποστηρίζει ο διακεκριμένος Σερβοαμερικανός οικονομολόγος, συγγραφέας και επισκέπτης καθηγητής στο Κέντρο Μεταπτυχιακών Σπουδών του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Μπράνκο Μιλάνοβιτς, από ιδεολογικής πλευράς ο Ντόναλντ Τράμπ είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση.
Και από την άποψη αυτή ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, θεωρητικός της σοσιαλδημοκρατίας, υπογραμμίζει σε άρθρο του ότι: «...Ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να διατυπώσουν ένα συνεκτικό επιχείρημα σχετικά με την ιδεολογία του Τραμπ είναι επειδή είτε τυφλώνονται από μίσος ή θαυμασμό, είτε επειδή δεν μπορούν να εντάξουν αυτό που παρατηρούν σε αυτόν σε ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό πλαίσιο, δίνοντας του ένα όνομα το οποίο έχουν συνηθίσει. Εντελώς λανθασμένα έτσι, αποδίδονται στον Τράμπ τα επίθετα φασίστας και λαϊκιστής, που απέχουν από την πραγματικότητα...».
Για παράδειγμα, ο όρος «φασίστας» χρησιμοποιείται καταχρηστικά από ανθρώπους που αγνοούν πλήρως την ιστορία και δεν αντέχει σε ορθολογική συζήτηση για τις αντιλήψεις του Αμερικανού προέδρου. Ο φασισμός ως ιδεολογία και πρακτική στην Ιταλία του 1930, υπό του Μπενίτο Μουσολίνι, συνεπαγόταν τα εξής:
(i) εθνικισμό εχθρικό προς τους άλλους, (ii) εξύμνηση του ηγέτη, (iii) έμφαση στη δύναμη του κράτους σε αντίθεση με τους ιδιώτες και τον ιδιωτικό τομέα, (iν) απόρριψη του πολυκομματικού συστήματος, (ν) συντεχνιακή διακυβέρνηση, (vi) αντικατάσταση της ταξικής δομής της κοινωνίας με ενιαίο εθνικισμό και (vii) οιονεί θρησκευτική λατρεία του κόμματος, του κράτους και του ηγέτη.
Δεν χρειάζεται να συζητήσω καθένα από αυτά τα στοιχεία ξεχωριστά για να δείξω ότι δεν έχουν σχεδόν καμία σχέση με αυτό που πιστεύει ο Τραμπ ή με αυτό που θέλει να επιβάλει.
Παρομοίως, η καταχρηστική χρησιμοποίηση του όρου «λαϊκιστής», έπειδή εσχάτως αποδίδεται σε ηγέτες που κερδίζουν εκλογές, με μια πλατφόρμα που αρέσει στους πολλούς, θα πρέπει να αποφεύγεται, ιδιαίτερα δε στη χώρα μας.
Από ιδεολογικής πλευράς, αυτό που είναι σίγουρο για τον Ντόναλντ Τράμπ, το βλέπει κανείς στην πίστη του για τον ιδιωτικό τομέα. Ο τελευταίος, κατά την άποψή του παρεμποδίζεται αδικαιολόγητα από κανονισμούς, κανόνες, φόρους. Ο ίδιος ήταν καπιταλιστής που δεν πλήρωσε ποτέ φόρους, γεγονός που, κατά την άποψή του, δείχνει απλώς ότι ήταν καλός επιχειρηματίας. Αλλά για τους άλλους, τους λιγότερο καπιταλιστές από τον ίδιο, οι ρυθμίσεις θα πρέπει να απλοποιηθούν ή να καταργηθούν και η φορολογία θα πρέπει να μειωθεί.
Συνεπώς με αυτή την άποψη είναι η πεποίθηση ότι οι φόροι στο κεφάλαιο πρέπει να είναι χαμηλότεροι από τους φόρους στην εργασία. Κατά τον Τράμπ οι επιχειρηματίες είναι αυτοί που δημιουργούν θέσεις εργασίας και όχι οι κρατικοί γραφειοκράτες. Στο επίπεδο αυτό, ο Τράμπ δεν απέχει από σχετικές πολιτικές των προκατόχων του.
Η ιδιαιτερότητα του Τράμπ από την άποψη αυτή είναι ότι συνδέει τις νέες θέσεις εργασίας με την υψηλή τεχνολογία αφενός και την παραδοσιακή βιομηχανία αφετέρου. Πρόκειται για έναν πολύπλοκο συνδυασμό που απαιτεί ειδική ανάλυση. Πλην όμως έχει πολλές θετικές πλευρές.
Σε κάθε περίπτωση, ο Τράμπ πιστεύει σε μια «νέα επιχειρηματικότητα» η οποία για να εξαπλωθεί πρέπει να προστατευθεί. Και αυτό δεν μπορεί να συμβεί στο μέτρο που ο διεθνής ανταγωνισμός, κατά τη γνώμη του, είναι άνισος. Άρα απαιτούνται δόσεις εμποροκρατισμού, για να αποκατασταθούν ευνοϊκές συνθήκες για τις Η.Π.Α., κυρίαρχη δύναμη στη Δύση.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, αναρωτιέται, πως θα μοιάζει η εξωτερική πολιτική Τράμπ, με δεδομένη επίσης την αντιπάθειά του για τους μετανάστες. Και απαντά, τονίζοντας ότι θα είναι η πολιτική του εθνικιστικού αντι-ιμπεριαλισμού. Αυτός ο συνδυασμός είναι ασυνήθιστος, ειδικά για τις μεγάλες δυνάμεις: αν είναι μεγάλες, εθνικιστικές και εμποροκρατικές {μερκαντιλιστικές}, είναι σχεδόν διαισθητικά κατανοητό ότι πρέπει να είναι ιμπεριαλιστικές.
Ο Τραμπ όμως αψηφά αυτό το γουστόζικο σχήμα. Επιστρέφει στην εξωτερική πολιτική των ιδρυτών των ΗΠΑ που απεχθάνονταν τις «ξένες εμπλοκές». Οι Ηνωμένες Πολιτείες, κατά την άποψή τους, και κατά τη δική του άποψη, είναι ένα ισχυρό και πλούσιο έθνος, που φροντίζει τα συμφέροντά του, αλλά δεν είναι ένα «απαραίτητο έθνος» με τον τρόπο που το όριζε η Μαντλίν Ολμπράιτ. Δεν είναι ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών να διορθώνουν κάθε λάθος στον κόσμο (κατά την αισιόδοξη ή ιδιοτελή άποψη αυτού του δόγματος), ούτε να σπαταλούν τα χρήματά τους, χωρίς σοβαρό λόγο..
Γιατί ο Τραμπ αντιπαθεί τον ιμπεριαλισμό που έχει γίνει κοινή πολιτική και για τα δύο αμερικανικά κόμματα από το 1945 και μετά; Είναι δύσκολο να πει κανείς, αλλά νομίζω ότι ενστικτωδώς τείνει να υποστηρίζει τις αξίες των ιδρυτών πατέρων όπως ο Ρεπουμπλικάνος αντίπαλος του Γούντροου Γουίλσον, ο Γουίλιαμ Ταφτ, ο οποίος πίστευε στην οικονομική ισχύ των Η.Π.Α. και δεν έβλεπε την ανάγκη να μετατρέψει αυτή τη δύναμη σε ηγεμονική πολιτική κυριαρχία στον κόσμο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα εγκαταλείψει την ηγεμονία των Η.Π.Α. (το NATO δεν θα διαλυθεί), διότι, όπως έγραψε ο Θουκυδίδης: «δεν είναι πλέον δυνατόν να εγκαταλείψετε αυτή την αυτοκρατορία, αν και μπορεί να υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που με διάθεση ξαφνικού πανικού και με πνεύμα πολιτικής απάθειας πιστεύουν πραγματικά ότι αυτό θα ήταν κάτι ωραίο και ευγενές. Η αυτοκρατορία σας μοιάζει πλέον με τυραννία: μπορεί να ήταν λάθος να τη δημιουργήσετε - είναι σίγουρα επικίνδυνο να την αφήσετε να διαλυθεί».
Αλλά υπό το πρίσμα των συμφεροντολογικών αρχών του Τραμπ, η πολιτική του αναμένουμε ότι θα κάνει τους συμμάχους των Η.Π.Α. να πληρώσουν πολύ περισσότερα για τη διατήρηση αυτής της αυτοκρατορίας.
*πρώτη δημοσίευση:euro2day