των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Αιμίλιου Γαλαριώτη, Μιχάλη Δούμπου, Μαριάννας Εσκαντάρ και Αγγελικής Λιαδάκη*
Κλιματική αλλαγή, προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνική επίδραση… Οι επενδυτές δεν μπορούν πλέον να περιοριστούν στα μόνα κλασικά κριτήρια της αποδοτικότητας. (βλ. Ζοπουνίδης, Χρηματοοικονομική και Κλιματικοί Κίνδυνοι, Financial Engineering Laboratoty, 2020).
Για πολλούς η έλευση της υπεύθυνης χρηματοοικονομικής πραγματοποιείται ήδη. Όπως αναφέρει ο Πρόεδρος της Michelin, Florent Menegaux: “η επιχείρηση προσδιορίζεται από την ικανότητά της να δημιουργεί κέρδη, αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό: οφείλει να αρθρώσει ένα στόχο προώθησης της ανάπτυξης των εργαζομένων της και προστασίας του πλανήτη”.
Σήμερα τα διεθνή κεφάλαια ρέουν προς τις εταιρείες που επενδύουν σε αιολικές και ηλιακές ενέργειες.
Environment, Society, Governance (ESG)
Το περασμένο καλοκαίρι, 181 CEO μεγάλων αμερικάνικων εταιρειών εξέφρασαν την επιθυμία τους να δημιουργήσουν αξία όχι μόνο για τους μετόχους τους, αλλά και για τους άλλους συμμετέχοντες στη ζωή της επιχείρησης (εργαζόμενοι, πελάτες,…) Η χρηματοοικονομική αλλάζει αντικείμενο και γίνεται πιο φιλοσοφική. Δεν δείχνει ενδιαφέρον μόνο στην παραγωγή κερδών αλλά και την επίδραση των επιχειρήσεων στο περιβάλλον, τον κοινωνικό ρόλο της και βέβαια την εταιρική διακυβέρνησή της. Διότι, μόνο με αυτόν τον τρόπο ο κόσμος γίνεται καλύτερος. Οι τρεις αυτές λέξεις ESG αποτελούν μια ιερή έκφραση ινδική “mantra” για τους επενδυτές οι οποίοι γίνονται όλο και περισσότεροι.
Το 2018, 30.700 δις δολάρια διαχειρίστηκαν σύμφωνα με τα κριτήρια ESG. Η JP Morgan έθεσε για προτεραιότητα το 2020 επενδύσεις με βάση ο τρίπτυχο ESG. Η BlackRock, η μεγαλύτερη διαχειρίστρια εταιρεία στον κόσμο, υποσχέθηκε στην αρχή αυτής της χρονιάς να είναι πιο απαιτητική στη διαχείριση του κλιματικού ρίσκου των επιχειρήσεων. Σε επίπεδο Ευρώπης, οι γαλλικές επενδυτικές εταιρείες διαχειρίστηκαν 1458 δις ευρώ στο τέλος του 2018 (40% αύξηση σε ένα χρόνο). Από το 2015 και μετά οι θεσμικοί επενδυτές οφείλουν επίσημα να λαμβάνουν υπόψη τους τα κριτήρια ESG στις επενδυτικές τους δραστηριότητες, να γνωρίζουν τους κλιματικούς κινδύνους και να υποδεικνύουν τις προσπάθειες τους για την οικολογική μετάβαση. Για αυτούς, οι οποίοι διαχειρίζονται κεφάλαια εδώ και πολλά χρόνια, η βιωσιμότητα των επενδύσεων, η επιβίωση των επιχειρήσεων αξίζει περισσότερο από τη βραχυπρόθεσμη αποδοτικότητα. Και για το λόγο αυτό η ανάλυση ESG είναι αναγκαία.
Επιπλέον, οι αγγλοσάξονες χρηματοοικονομικοί χρησιμοποιούν περισσότερο το γράμμα Ε (περιβάλλον), διότι πάνω στις αγορές, η βεβαιότητα ότι η κλιματική αλλαγή βάζει σε κίνδυνο το επιχειρησιακό μοντέλο (business model) πολλών επιχειρήσεων, των οποίων ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος είναι ανυπόφορος για τον πλανήτη.
Στις Η.Π.Α., τα ανθρακωρυχεία, οι πετρελαϊκές εταιρείες σχιστόλιθου αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες να βρουν χρηματοδότηση. Αντίθετα, τα κεφάλαια ρέουν προς τις επιχειρήσεις που επενδύουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε λύσεις οικονομίας ενέργειας, διαχείριση αποβλήτων. Θεωρείται σήμερα ότι ένα μέρος της οικονομικής μεγέθυνσης οφείλεται σε καινοτομίες από τον τομέα ης βιώσιμης ανάπτυξης.
Η υπεύθυνη χρηματοοικονομική δεν είναι μια μόδα, είναι μια τάση κατεύθυνσης των κεφαλαίων σε εναλλακτικές επενδύσεις οι οποίες απαντούν στις νέες ανάγκες της κοινωνίας, κυρίως στους νέους. Επιπλέον, αποτελεί και μια καλή επένδυση στο χρηματιστήριο.
Βέβαια η δημόσια γνώμη και οι αποταμιευτές περιμένουν από την υπεύθυνη χρηματοοικονομική περισσότερη διαφάνεια την οποία δεν προσφέρει σήμερα.
Διαδικασία και κριτήρια ESG
Εδώ και 30 χρόνια, η διοίκηση στηρίζεται κυρίως σε βαθμολογίες; (rating), δεδομένα επιχειρήσεων, κλπ. Ο μάνατζερ ESG πρέπει να εξετάσει με προσοχή αυτές τις βαθμολογίες πριν προβεί σε αγορά μετοχών ή ομολογιών. Βασικά, όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν καλές βαθμολογίες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι στη σωστή κατεύθυνση, δηλαδή ότι λαμβάνουν υπόψη το κλίμα και τις ανθρώπινες σχέσεις στις επενδυτικές δραστηριότητές τους.
Η υιοθέτηση των κριτηρίων ESG στην επιλογή επενδυτικών ευκαιριών ακολουθεί την ακόλουθη σειρά:
Περιβάλλον: εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο μια επιχείρηση ενεργεί στο φυσικό περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, τις εκλύσεις CO2, τη μόλυνση αέρα/νερού, την ενεργειακή αποδοτικότητα, κλπ.
Κοινωνία: εξετάζει τις σχέσεις της με τους εργαζομένους της, τους πελάτες και τους προμηθευτές της και τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Αναλύονται επίσης, εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα, προστασία των καταναλωτών, υγεία και ασφάλιση εργαζομένων, ισότητα φυλών.
Διακυβέρνηση: αφορά την ηγεσία της επιχείρησης, τις αμοιβές των εκτελεστικών στελεχών, τις εργασιακές σχέσεις, την επιχειρηματική ηθική, τους ελέγχους, τη διαφάνεια, τη διαφθορά, τα δικαιώματα των μετόχων.
Συμπερασματικά, ο στόχος είναι να ταξινομούνται οι καλύτερες επιχειρήσεις ως προς τα κριτήρια ESG και να βοηθήσουν τους επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν υπεύθυνα σε αυτές. Με τον τρόπο αυτό, αξιολογούν τις εταιρείες στις οποίες ενδέχεται να επενδύσουν, και τους διαχειριστές κεφαλαίων οι οποίοι λόγω των αξιών τους, επιθυμούν να συμβάλουν στη βιωσιμότητα αποφεύγοντας σχετικούς κινδύνους.
*Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Audencia Business School, France και Καθηγητής, Διευθυντής Έρευνας Audencia Business School (EQUIS, AMBA, AACSB), Πρόεδρος της Γαλλικής Εταιρίας Χρηματοοικονομικής (French Finance Association) και Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering και Υποψήφια Δρ., Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης και MSc, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης
