του Ηλία Καραβόλια
Και ξαφνικά η ζωή ξαναγίνεται δύσκολη. Πολύτιμη φυσικά όσο τίποτε άλλο είναι η υγεία μας οπότε και οφείλουμε να την προστατεύσουμε με κάθε θυσία και χωρίς να σκεφτόμαστε το χρήμα και την εργασία. Αλλά το σίγουρο είναι ότι το εισόδημα θα περιοριστεί ξανά. Κάθε άνθρωπος θα αναγκαστεί να αναθεωρήσει προτεραιότητες και ανάγκες. Κοινωνίες ολόκληρες υιοθετούν εμφανώς την απωθημένη πρακτική του οικονομικού συστήματος: αναστολή δαπάνης σε ορίζοντα απροσδιόριστο- το καταλυτικό όπλο για να προκληθεί ύφεση ή/και κραχ. Και αυτό που τρομάζει και τον πλέον ψύχραιμο πολίτη είναι ο άγνωστος χρόνος και το άγνωστο της κατάληξης αυτού του δραματικού γεγονότος( που ουσιαστικά είναι το πρώτο ’’παγκόσμιο γεγονός’’)
Πολλοί αναρωτιούνται το αυτονόητο: είναι τόσο σοβαρά τα πράγματα με την εκθετική αύξηση του ιού και γι’ αυτό τόσο γρήγορα οι κυβερνήσεις ’’νέκρωσαν’’ τις οικονομίες και μάλιστα - με δηλώσεις ηγετών- για πολύμηνη όπως λένε περίοδο ; Έχουν στα χέρια τους μελέτες και προβολές στατιστικών που δείχνουν παρά πολλούς θανάτους ώστε να θέσουν σε καραντίνα σχεδόν τα πάντα και να προφυλάξουν τα ούτως ή άλλως εξασθενημένα δημόσια συστήματα υγείας ; Προφανώς οφείλουμε να υιοθετήσουμε την ορθολογική εκδοχή: ναι, οι πολιτικές ηγεσίες ξέρουν ότι θα ενταθεί το φαινόμενο και δρουν αναλόγως για τον έγκαιρο περιορισμό του.
Ο καπιταλισμός λοιπόν μπήκε για πρώτη φορά στην ιστορία του σε καραντίνα. Λες και έχει σηκωθεί ένα παγκόσμιο χειρόφρενο στα πάντα για μια άγνωστη χρονικά περίοδο. Λες και έπρεπε να βρει το σύστημα διεθνώς μια αφορμή ώστε να προχωρήσει σε αυτό που μάλλον είχε ανάγκη: στην έκδοση νέου χρήματος. Θα κοπεί παγκοσμίως ένα ποσό από 8-10(!) τρις ώστε να ενισχυθούν οι οικονομίες. Και ιδού η εύλογη απορία φίλε αναγνώστη: σε ποιους θα καταλήξει η μερίδα του λέοντος; Μήπως πάλι το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα καρπωθεί μεγάλο μέρος των κεφαλαίων στήριξης και δεν το διοχετεύσει στις κοινωνίες;
Κρίνοντας τα μέτρα στήριξης πχ. στην Ελλάδα φαίνεται -είναι η αλήθεια- ότι αυτά στηρίζουν εργαζόμενους και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αρκούν άραγε; Και οι επιχειρήσεις που δεν θα κλείσουν και θα αναγκαστούν να απολύσουν κόσμο πώς θα σώσουν τους εργαζόμενους τους; Ας αναμένουμε διευκρινίσεις ώστε να σταθμίσουμε πιθανές στρεβλώσεις.
Γράφω τα παραπάνω γιατί όταν στην αγορά ένας πελάτης δεν πληρώνει μια επιχείρηση η αλυσίδα των οφειλών γίνεται μεγάλη. Η οικονομία είναι κύκλωμα και δίκτυο μαζί. Και μια χώρα όπως η Ελλάδα που στηρίζεται στο 1/3 του ΑΕΠ της από εξωγενές εισόδημα( τουρισμός) η κατάσταση μοιάζει πολύ δύσκολη. Δεν ξέρω πόσο θα αντέξει μια τοπική αλλά και η εθνική οικονομία με έναν, δύο ή και περισσότερους χαμένους μήνες. Και τί συνέπειες θα έχουμε αν έστω και ελάχιστοι απο τα εκατομμύρια των ξένων που θα έλθουν μετά από κάποιους μήνες στην χώρα μας παρουσιάσουν συμπτώματα ή διαγνωστούν ώς κρούσματα.
Παγκοσμίως η ύφεση μάλλον προμηνύεται μεγάλη. Πολλές αναλύσεις κάνουν λόγο για ένα παγκόσμιο project αναδιάρθρωσης εταιρικών και κρατικών χρεών και ίσως για μια πιθανή υποτίμηση του κόστους εργασίας στον δυτικό κόσμο αφού τα κινεζικά φθηνά χέρια παράγουν πλέον τα πάντα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Πολλές οι συσχετίσεις και οι θεωρίες, κανείς όμως δεν μπορεί με σιγουριά να πει πώς το σύστημα επιστράτευσε τον φόβο του θανάτου για να κάνει - σε άγνωστο χρόνο- restart. Kαι κανείς δεν ξέρει αν τα τρις που χάθηκαν στα χρηματιστήρια θα σημάνουν απομόχλευση χρεών επειδή ρίχνουν περαιτέρω τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια οι κεντρικές τράπεζες.
Δουλειά ενός μακροοικονομολόγου δεν είναι να κάνει ούτε διαπιστώσεις ούτε και αφελείς προβλέψεις. Δουλειά του είναι να παρατηρεί με το μικροσκόπιο της οικονομικής όλα εκείνα τα σήματα που παράγονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως η τωρινή. Όσοι μιλάνε για κραχ μπορεί να μην απέχουν και πολύ από την πραγματικότητα. Όσοι όμως μπουν στην λογική να εξηγήσουν τι θα σημαίνει κραχ πρακτικά στις ζωές μας, καλό θα είναι να σκεφτούν ότι ζούμε σε εποχές που οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις γίνονται με ισχυρά αντανακλαστικά και ο πανικός των χρηματιστηριακών ζημιών μοιάζει να μην επιδρά τόσο άμεσα σε εμπόριο και παραγωγή( εκτός φυσικά και αν δούμε μεσοπρόθεσμα μια ισχυρή μετακύλιση του φαινομένου).
Το χειρόφρενο πάντως σηκώθηκε. Το σύστημα πάτησε φρένο και θα μειωθεί η κατανάλωση με όλα τα συνεπακόλουθα. Παραγωγή και εμπόριο θα ψάξουν να βρουν νέα σημεία ισορροπίας. Τα εισοδήματα- ασχέτως αν παγώσουν οφειλές και δαπάνες- θα μειωθούν. Ελπίζουμε για κάποιους να μην νεκρώσουν εντελώς. Οφείλουν οι κυβερνήσεις να προστατέψουν όσους δεν έχουν αποθέματα, είτε είναι μισθωτοί, είτε μικρομεσαίοι επαγγελματίες. Αν το φαινόμενο είναι ένας συνδυασμός κοινωνικής μηχανικής καθίζησης ενστίκτων αυτοσυντήρησης και έκτακτης οικονομικής πολιτικής για να ρίξει χρήμα το ελικόπτερο, τότε οφείλουν οι πολιτικές ηγεσίες και οι υπερεθνικοί οργανισμοί να ειδοποιήσουν τους απλούς εργαζόμενους ότι έστω και λίγο χρήμα, με κάποιο τρόπο, θα βρέξει και γι’ αυτούς( και όχι κάποιοι να κρατάνε ομπρέλα...)
