της Βάσως Αγγελέτου
Μια ενιαία λύση για τη ρύθμιση συνολικά των χρεών τους θα έχουν σύντομα στη διάθεσή τους οι ιδιώτες, χάρη στον νέο πτωχευτικό κώδικα που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο με στόχο να εφαρμοστεί από την αρχή του 2021. Στόχος του νομοθέτη ήταν η εύρεση μιας βιώσιμης λύσης για την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους, που αγγίζει τα 234 δισ. ευρώ στη χώρα μας στον απόηχο της 10ετούς δημοσιονομικής κρίσης και, πλέον, και της πανδημίας. Παρά τις ενστάσεις επί της δυσκολίας εφαρμογής του νόμου-μαμούθ, με τις 47 Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για ένα νομοθετικό πλαίσιο ζωτικής σημασίας που έρχεται να λύσει τον γόρδιο δεσμό του ιδιωτικού χρέους, προωθώντας βιώσιμες λύσεις για επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Συγκεκριμένα, ο νέος νόμος προβλέπει:
Κοινή ρύθμιση για όλα τα χρέη. Ουσιαστικά για πρώτη φορά στη χώρα μας, τράπεζες, Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας εντάσσονται στην ίδια πλατφόρμα και εξετάζουν με ολιστικό τρόπο τα χρέη ενός νοικοκυριού. Οι προτάσεις διακανονισμού θα συνδιαμορφώνονται με τη βοήθεια αυτοματοποιημένου εργαλείου, όπου θα εντάσσονται όλοι οι πιστωτές. Στο πλαίσιο αυτό, παρέχεται δυνατότητα αποπληρωμής των οφειλών σε έως 240 δόσεις και σε διάστημα 20 ετών. Εάν, οποιαδήποτε στιγμή, τα εισοδήματα του οφειλέτη μεταβληθούν προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο, προβλέπεται δυνατότητα αλλαγής του σχεδίου περιοδικών πληρωμών. Σε περίπτωση, πάντως, που οι οφειλές συγκεντρώνονται σε ποσοστό άνω του 90% σε έναν πιστωτή, δεν προβλέπεται η ένταξή του στον νόμο καθώς είναι πιο αποτελεσματικό να έρθει απευθείας σε συμφωνία με τον εν λόγω χρηματοδοτικό φορέα.
Προστασία της πρώτης κατοικίας. Προκειμένου να διαφυλαχθεί η πρώτη κατοικία σε συνέχεια των νόμων Κατσέλη, 4605/2019 και -προσφάτως- του νόμου «Γέφυρα», ο πτωχευτικός κώδικας προβλέπει την κρατική επιδότηση του στεγαστικού δανείου για τα ευάλωτα νοικοκυριά σε ποσοστό που μπορεί να αγγίξει έως και το 90%. Στη διάταξη αυτή προβλέπονται και όσοι οφειλέτες έχουν λάβει επιχειρηματικά δάνεια με ενέχυρο την πρώτη κατοικία τους. Εάν, όμως, ο οφειλέτης δεν κατορθώσει να εξυπηρετήσει το στεγαστικό του δάνειο, ούτε υπό αυτές τις συνθήκες, τότε ενεργοποιούνται οι διαδικασίες ρευστοποίησης του ακινήτου με ταυτόχρονη όμως προστασία της στέγης. Προκειμένου να αποφευχθεί η έξωση, παρέχεται στον οφειλέτη η δυνατότητα να παραμείνει στο σπίτι του με την καταβολή μηνιαίου μισθώματος, στο οποίο θα συμβάλλει και το Δημόσιο με κρατική επιδότηση δόσης για τους ευάλωτους οφειλέτες. Μετά την πάροδο 12 ετών συνεπούς καταβολής των μισθωμάτων, ο οφειλέτης μπορεί να επαναγοράσει το ακίνητο στην αγοραία τιμή. Τη διαχείριση των ακινήτων αυτών θα αναλάβει ιδιωτικός φορέας, τον οποίο θα αποκτήσει επενδυτής μετά από σχετικό διαγωνισμό.
Δεύτερη ευκαιρία μετά το «κόκκινο»
Παρότι το νέο πλαίσιο προβλέπει διαδικασία πτώχευσης για φυσικά και νομικά πρόσωπα, η στόχευσή του είναι αυτή να είναι η έσχατη λύση. Εφόσον, όμως, ο οφειλέτης δεν κατορθώσει να εξυπηρετήσει τη ρύθμιση, θα έχει τη δυνατότητα «restart» μέσα από την κήρυξη πτώχευσης και την απαλλαγή του από το σύνολο των χρεών του. Η διαδικασία ολοκληρώνεται σε διάστημα ενός έτους, ώστε ο υπερχρεωμένος ιδιώτης να κάνει ένα νέο ξεκίνημα απαλλαγμένος από τα χρέη του παρελθόντος. Προκειμένου να αποκλειστούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, εκτός από την ακίνητη και κινητή εξετάζονται και τα εισοδήματα του οφειλέτη. Συγκεκριμένα, ως πτωχευτική περιουσία ορίζεται το μέρος του ετήσιου εισοδήματος που υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης. Με τον τρόπο αυτό αποκλείονται από τη διαδικασία και μπορούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, έστω κι αν δεν κατέχουν σημαντική ακίνητη περιουσία.
Έντονες επιφυλάξεις για την εφαρμοσιμότητα του νέου νόμου εκφράζουν, ωστόσο, στελέχη του τραπεζικού κλάδου, καθώς και των εταιρειών διαχείρισης Χρέων (Servicers), με τα οποία συνομίλησε η Οικονομική Επιθεώρηση. Οι ενστάσεις τους επικεντρώνονται στην έναρξη ισχύος του νέου πλαισίου, δεδομένου ότι προϋποθέτει την έκδοση δεκάδων ΚΥΑ και τη σύσταση ομάδων εργασίας από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τη δημιουργία ηλεκτρονικών πλατφορμών και τον συντονισμό των συστημάτων των πιστωτών, δηλαδή τραπεζών, Δημοσίου, ασφαλιστικών ταμείων και επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας. Παρά τον φιλόδοξο στόχο του Υπουργείου Οικονομικών για εκκίνηση της πλατφόρμας του εξωδικαστικού στην αρχή του έτους, οι ίδιες δεν βλέπουν έναρξη λειτουργίας του νέου πλαισίου πριν από το δεύτερο ή ακόμη και το τρίτο τρίμηνο. Εκτός από τις ομάδες που θα συντονίσουν τη δημιουργία των νέων συστημάτων, απαιτούνται και σημαντικοί πόροι από κάθε πιστωτή προκειμένου να εξετάζουν εγκαίρως και αποτελεσματικά τα αιτήματα ρύθμισης των οφειλετών μέσω της πλατφόρμας, τα οποία αναμένεται να πέσουν βροχή μόλις τεθεί σε λειτουργία.
Επιφυλάξεις εκφράζουν, επίσης, έγκυρες πηγές του τραπεζικού κλάδου για τη λειτουργία του φορέα διαχείρισης ακινήτων, δεδομένου του υψηλού κόστους διαχείρισης των ρευστοποιημένων ακινήτων. Οι ίδιες πηγές θεωρούν ασύμφορο το μοντέλο τόσο για το fund που θα αποκτήσει τον νέο φορέα όσο και για τους ίδιους τους πτωχευμένους οφειλέτες. Από τη μία πλευρά, εξηγούν, δεν είναι ελκυστικό για κάποιον επενδυτή να αποκτήσει μια βάση assets τα οποία θα μπορεί να διαθέσει μετά από 12 έτη και για τα έτη αυτά να εξαρτάται από το Δημόσιο (επιδότηση ενοικίου). Από την άλλη, κρίνουν ως «πολύ αυστηρό» το πλαίσιο για τον οφειλέτη, καθώς προβλέπει έξωση σε περίπτωση αθέτησης τριών μισθωμάτων.
ΕΓΔΙΧ: Σταδιακά η εφαρμογή του Πτωχευτικού
Καθησυχαστικός εμφανίζεται, πάντως, ο Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους Φώτης Κουρμούσης, διασκεδάζοντας τις ανησυχίες της αγοράς. Σε δηλώσεις του στην ΟΕ, εξηγεί ότι οι ΚΥΑ θα εκδίδονται σταδιακά ώστε να πηγές έχουν ολοκληρωθεί σε διάστημα έξι μηνών. Έτσι, θα ενεργοποιούνται σταδιακά οι λειτουργικότητες του νέου νόμου, ξεκινώντας από τον εξωδικαστικό και καταλήγοντας στον φορέα διαχείρισης ακινήτων, που αποτελεί και το πιο σύνθετο τμήμα της διαδικασίας. «Για τους υπερχρεωμένους οφειλέτες, ο πτωχευτικός νόμος είναι η μόνη λύση για να αποφύγουν τη ρευστοποίηση. Η δικαστική οδός προσφέρεται μόνο σε όσους ακολουθήσουν τον δρόμο της πτώχευσης, συνεπώς εκτιμούμε ότι οι οφειλέτες θα εξαντλήσουν την οδό της εξωδικαστικής ρύθμισης», αναφέρει ο Φ. Κουρμούσης. «Στον νέο νόμο θα ενταχθούν και τα χρέη που θα δημιουργηθούν από την άρση των moratoria το 2021, συνεπώς το πλαίσιο θα είναι έτοιμο εγκαίρως για να αντιμετωπιστεί και το νέο κύμα κόκκινων δανείων την άνοιξη και πριν από την επανεκκίνηση των πλειστηριασμών», υπογραμμίζει.
Σε ό,τι αφορά την αγορά, εκτιμά ότι ειδικά για τους servicers που κατέχουν ή διαχειρίζονται δεκάδες δισεκατομμύρια μη εξυπηρετούμενων δανείων μια ενιαία λύση ρύθμισης των οφειλών για τους ιδιώτες είναι βούτυρο στο ψωμί τους. Και αυτό, διότι οι περισσότερες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη νέα, δευτερογενή αγορά NPEs ποντάρουν στις σταθερές ροές πληρωμών, χωρίς μάλιστα να αναγκάζονται να λαμβάνουν προβλέψεις δεδομένου ότι δεν χορήγησαν οι ίδιες τα δάνεια. Υπό αυτή την έννοια, και εφόσον το νέο πλαίσιο αποδειχθεί λειτουργικό και αποτελεσματικό, αυξάνεται η αξία των χαρτοφυλακίων στη δευτερογενή αγορά NPEs. Δεδομένου ότι οι τράπεζες έχουν ένα απόθεμα 58 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων στα χαρτοφυλάκιά τους (εκ των οποίων τα 25 δισ. ευρώ σε αναστολή), η ομαλοποίηση των πληρωμών διευκολύνει τον στόχο εξυγίανσης του τραπεζικού κλάδου σε μονοψήφιο ποσοστό NPEs έως τα μέσα του 2022.
