Συνέντευξη στη Δέσποινα Καραγιαννοπούλου
ην ανησυχία της φαρμακευτικής αγοράς για την επιβολή δασμών από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, επισημαίνει ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου. Σε συνέντευξή του στο "Health & Care", ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) περιγράφει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική αγορά, τις σχέσεις με τις μητρικές εταιρείες, τα αιτήματα προς την κυβέρνηση και το clawback που ταλανίζει το σύνολο της αγοράς. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Δασμοί Tραμπ και αντίποινα από την Ευρώπη. Η Παγκόσμια Οικονομία βρίσκεται σε αναβρασμό, ωστόσο κανείς δεν ξέρει ακόμα ποια θα είναι η πραγματική αποτίμηση των συνεπειών στους πολίτες. Ειδικά για τον χώρο του φαρμάκου, μπορούν να γίνουν κάποιες εκτιμήσεις; Επίσης, ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική αγορά, κατ’ αρχάς στην πρόσβαση στα φάρμακα αλλά και στο επίπεδο των τιμών τους;
Η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να επιβάλει δασμούς και στα φάρμακα είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Η αντίδραση της Ευρώπης μένει να φανεί, ωστόσο μια τέτοια εξέλιξη θα επιβάρυνε τα δημόσια συστήματα υγείας, τα οποία στηρίζονται κυρίως σε κρατική χρηματοδότηση. Θα ήταν ένα αυτογκόλ, με σοβαρές κοινωνικές και δημοσιονομικές συνέπειες. Ελπίζω ειλικρινά να μην οδηγηθούμε σε έναν φαρμακευτικό «πόλεμο». Οι διευθύνοντες σύμβουλοι της φαρμακευτικής βιομηχανίας που βασίζεται στην έρευνα έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου προς την πρόεδρο Φον ντερ Λάιεν ότι εάν η Ευρώπη δεν επιτύχει ταχεία, ριζική αλλαγή πολιτικής, τότε η φαρμακευτική έρευνα, ανάπτυξη και παραγωγή θα κατευθυνθεί ακόμη περισσότερο προς τις ΗΠΑ.
Μια έρευνα μεταξύ των εταιρειών-μελών της EFPIA που διεξήχθη πρόσφατα -στην οποία απάντησαν 18 διεθνείς μεγάλες και μεσαίες καινοτόμες εταιρείες- εντόπισε έως και το 85% των επενδύσεων κεφαλαιουχικών δαπανών (περίπου 50,6 δισ. ευρώ) και έως και το 50% των δαπανών Ε&Α (περίπου 52,6 δισ. ευρώ) δυνητικά σε κίνδυνο. Το ποσό αυτό προκύπτει από το τρέχον συνδυασμένο σύνολο των επενδύσεων ύψους 164,8 δισεκατομμυρίων ευρώ που έχουν προγραμματιστεί για την περίοδο 2025-2029 στην επικράτεια της ΕΕ-27. Τους επόμενους τρεις μήνες, οι εταιρείες που απάντησαν εκτιμούν ότι κινδυνεύουν συνολικά 16,5 δισ. ευρώ, δηλαδή το 10% του συνόλου των επενδυτικών σχεδίων.
Οι ΗΠΑ υπερτερούν συγκριτικά με την Ευρώπη σε κάθε μέτρηση επενδυτών, από τη διαθεσιμότητα κεφαλαίων, την πνευματική ιδιοκτησία και την ταχύτητα έγκρισης, έως τις ανταμοιβές για την καινοτομία. Εκτός από την αβεβαιότητα που δημιουργείται από την απειλή των δασμών, υπάρχουν μικρότερα κίνητρα για επενδύσεις στην ΕΕ και σημαντικοί λόγοι για περαιτέρω μεταφορά δραστηριοτήτων στις ΗΠΑ.
Για να βοηθήσουν την Ευρώπη να διατηρήσει και να αναπτύξει μια φαρμακευτική βιομηχανία βασισμένη στην έρευνα, οι διευθύνοντες σύμβουλοι ζήτησαν άμεση δράση σχετικά με:
-Την επίτευξη μιας ανταγωνιστικής αγοράς της ΕΕ που προσελκύει, εκτιμά και ανταμείβει την καινοτομία-Την ενίσχυση και όχι αποδυνάμωση των ευρωπαϊκών διατάξεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
-Την υιοθέτηση ενός παγκοσμίως κορυφαίου κανονιστικού πλαισίου που ευνοεί την καινοτομία και
-Τη διασφάλιση της συνοχής της πολιτικής σε ολόκληρη την περιβαλλοντική και χημική νομοθεσία για τη διασφάλιση ανθεκτικής αλυσίδας παρασκευής και εφοδιασμού φαρμάκων στην Ευρώπη.
Για την Ευρώπη, η φαρμακευτική βιομηχανία είναι στρατηγικός κλάδος: η δεύτερη μεγαλύτερη φαρμακευτική αγορά παγκοσμίως, με πάνω από 2 εκατομμύρια άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, και εμπορικά πλεονάσματα 135 δισ. ευρώ. Αν πληγεί σημαντικά, οι συνέπειες μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες.
Στην Ελλάδα, οι συνέπειες μπορεί να είναι ιδιαίτερα αισθητές. Η αύξηση του κόστους εισαγωγής πρώτων υλών ή φαρμακευτικών προϊόντων ενδέχεται να ασκήσει πίεση σε ένα σύστημα ήδη ρυθμισμένο και οικονομικά περιορισμένο, με αντίκτυπο στην ταχύτητα εισαγωγής νέων φαρμάκων και την πρόσβαση των ασθενών. Ας μην ξεχνάμε πως είμαστε ουραγός στην Ευρώπη σε επίπεδο ονομαστικών αλλά, ακόμη περισσότερο, και σε επίπεδο καθαρών τιμών φαρμάκων, με αποτέλεσμα οι τυχόν αρνητικές επιπτώσεις να μας επιβαρύνουν δυσανάλογα.
Στον ΣΦΕΕ, παραμένουμε σε στενή συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την EFPIA, υποστηρίζοντας ότι η προστασία της καινοτομίας, η διασφάλιση της πρόσβασης και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής φαρμακευτικής βιομηχανίας πρέπει να παραμείνουν βασικές προτεραιότητες, ιδίως σε μια περίοδο παγκόσμιας αστάθειας.
Να έρθω στα του οίκου μας. Με τέτοια δεδομένα, πώς διαγράφεται το μέλλον των εταιρειών αλλά και των ασθενών, που ήδη επιβαρύνονται πολλαπλάσια για την αγορά των φαρμάκων τους;
Η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Δεσμεύσεις υπάρχουν -και τις αναγνωρίζουμε- αλλά η καθυστέρηση στην υλοποίησή τους δημιουργεί ανασφάλεια, τόσο για τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις όσο και -κυρίως- για τους ίδιους τους ασθενείς.
Στην Ελλάδα, από το 2022 και μετά παρατηρείται το μοναδικό φαινόμενο στα παγκόσμια χρονικά, όπου η κρατική χρηματοδότηση της φαρμακευτικής δαπάνης είναι μικρότερη από τις υποχρεωτικές επιστροφές της φαρμακοβιομηχανίας. Οι συνέπειες είναι ήδη ορατές: μόνο 1 στα 5 νέα καινοτόμα φάρμακα που εγκρίνονται πανευρωπαϊκά φτάνουν στην Ελλάδα. Η χώρα μας οπισθοδρομεί, όχι μόνο στην καινοτομία αλλά και στην πρόσβαση των ασθενών σε θεραπείες που χρειάζονται.
Η Πολιτεία θα πρέπει να υλοποιήσει άμεσα τις δεσμεύσεις της, όπως: ενίσχυση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, ουσιαστικός εξορθολογισμός των υποχρεωτικών επιστροφών, στρατηγική αξιολόγηση και αποζημίωση των νέων φαρμάκων και φυσικά διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν στο σύστημα να λειτουργήσει δίκαια και αποτελεσματικά.
Αν θέλουμε να μιλάμε για βιώσιμο φαρμακευτικό σύστημα και έγκαιρη πρόσβαση για όλους, χρειάζονται περισσότερες πράξεις που φέρνουν αποτελέσματα και λιγότερα λόγια.
Τι θέλετε από την Πολιτεία και δεν το έχετε;
Αυτά που ζητάμε από την Πολιτεία είναι:
Σταδιακό επαναπροσδιορισμό της δημόσιας χρηματοδότησης στο φάρμακο και ταυτόχρονα βελτίωση της απόδοσης των πόρων μέσω ψηφιακών εργαλείων και ελέγχων.
Όριο (cap) στις υποχρεωτικές επιστροφές (clawback) και αντιμετώπιση του προβλήματος των υπέρογκων επιστροφών με συνυπευθυνότητα μεταξύ Πολιτείας και φαρμακοβιομηχανίας.
Θέσπιση ενός Συστήματος Μεταβατικής Αποζημίωσης (Ταμείο Καινοτομίας), με πρόσθετη χρηματοδότηση, που θα διευκολύνει την είσοδο νέων καινοτόμων φαρμάκων στη χώρα, διασφαλίζοντας βιώσιμες συνθήκες, πιο φιλικές για την υψηλή φαρμακευτική καινοτομία.
Ενίσχυση του αποτυπώματος της φαρμακοβιομηχανίας στην εθνική οικονομία, με περισσότερα κίνητρα για επενδύσεις σε παραγωγή και κυρίως έρευνα και ανάπτυξη, και με περισσότερες συνεργασίες μεταξύ ελληνικών και διεθνών επιχειρήσεων, αλλά και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Πρέπει να δοθούν κίνητρα για επενδύσεις σε κλινικές μελέτες, το ίδιο αποδοτικά όσο ήταν έως τώρα για τις παραγωγικές επενδύσεις
Η υλοποίηση βιώσιμων λύσεων που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της κοινωνίας, των ασθενών και της οικονομίας παραμένει επιτακτική και η Πολιτεία οφείλει να θέσει την Υγεία και το φάρμακο σε προτεραιότητα.
Ποια οικονομικά κίνητρα θεωρείτε ότι θα μπορούσαν να δοθούν από την Πολιτεία, τα οποία ναι μεν δεν θα έλυναν το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης του προϋπολογισμού και της γεωμετρικής αύξησης του clawback, όμως, από την άλλη, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν συνθήκες βιωσιμότητας για τη φαρμακοβιομηχανία;
Υπάρχουν συγκεκριμένα οικονομικά κίνητρα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν συνθήκες βιωσιμότητας και να δώσουν «ανάσα» στον κλάδο.
Κατ’ αρχάς, η καθιέρωση ενός σταθερού και προβλέψιμου μηχανισμού επιμερισμού των επιστροφών (clawback), με πλαφόν και συνυπευθυνότητα της Πολιτείας, είναι απολύτως αναγκαία. Έχετε υπόψη σας πως το clawback υπάρχει σε 15 χώρες στην Ευρώπη αλλά μόνο στην Ελλάδα είναι ανεξέλεγκτο, χωρίς να αναλαμβάνει ένας μέρος ευθύνης η πολιτεία. Παράλληλα, η επέκταση των συμψηφισμών με επενδύσεις -στην έρευνα, την καινοτομία, την παραγωγή και τις κλινικές μελέτες- και η παροχή περισσότερων φορολογικών κινήτρων για επενδύσεις σε κλινικές μελέτες μπορεί να μετατρέψει ένα δυσβάσταχτο κόστος σε αναπτυξιακή ευκαιρία.
Ταυτόχρονα, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις δαπανούν σεβαστά ποσά για χρηματοδότηση ερευνών πανεπιστημίων, για καμπάνιες ευαισθητοποίησης/πρόληψης, για προγράμματα υποστήριξης ασθενών, για ψηφιακές εφαρμογές που προάγουν τη συμμόρφωση στη θεραπεία. Παρόλο που το μέγεθός τους δεν είναι τόσο σημαντικό σε σύγκριση με τις υποχρεωτικές επιστροφές, η δυνατότητα συμψηφισμού με clawback θα ήταν ένα καλό κίνητρο για καλύτερη αξιοποίηση πόρων.
Κοιτάξτε, η ενίσχυση του προφίλ της Ελλάδας ως χώρας φιλικής προς την καινοτομία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την προσέλκυση στρατηγικών επενδύσεων, με πολλαπλά οφέλη τόσο για τη δημόσια υγεία όσο και για την εθνική οικονομία, αλλά κυρίως για τους Έλληνες ασθενείς. Αυτό που χρειάζεται είναι ένα στοχευμένο πακέτο ουσιαστικών και έξυπνων κινήτρων, ικανό να μετατρέψει τη σημερινή πίεση σε πραγματική αναπτυξιακή προοπτική για τον κλάδο, την οικονομία και, κυρίως, για τους ασθενείς.
Τι μηνύματα λαμβάνετε από τους συνεργάτες σας ή τις μητρικές σας για το οικονομικό περιβάλλον που ισχύει στην ελληνική αγορά; Ποιους κινδύνους κρύβουν αυτά τα μηνύματα;
Οι μητρικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς συνεργάτες μας αναγνωρίζουν την προοπτική της Ελλάδας, αλλά χρειάζονται πιο χειροπιαστές ενδείξεις βελτίωσης. Η αβεβαιότητα και οι στρεβλώσεις του πλαισίου λειτουργίας παραμένουν και αποτελούν σημείο έντονης ανησυχίας. Αυτό πρέπει να αλλάξει!
Η χώρα μας έχει προσελκύσει σημαντικές επενδύσεις από διεθνείς εταιρείες, όπως η επένδυση της Pfizer στη Θεσσαλονίκη, που φέρνει τεχνογνωσία, καινοτομία και θέσεις εργασίας, και η παραγωγική μονάδα της Boehringer Ingelheim στο Κορωπί, που ευθύνεται σχεδόν για το 40% των εξαγωγών φαρμάκων από τη χώρα μας (σε αξίες). Ταυτόχρονα υλοποιούνται σημαντικά πρότζεκτ ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών με νέα εργοστάσια, παραγωγικές και ερευνητικές μονάδες. Όμως η διατήρηση αυτών των επενδύσεων και η προσέλκυση νέων εξαρτώνται από το αν θα διαμορφωθεί ένα σταθερό, διαφανές και φιλικό προς την καινοτομία περιβάλλον.
Οι κίνδυνοι που επισημαίνονται από τις μητρικές μας εταιρείες εστιάζουν σε ένα απρόβλεπτο οικονομικό περιβάλλον, την υπερφορολόγηση μέσω υποχρεωτικών επιστροφών χωρίς κάποιο βιώσιμο όριο, τις καθυστερήσεις και την έλλειψη διαφάνειας στις διαδικασίες, καθώς και στη διαχρονική υποχρηματοδότηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης. Δεν είναι δυνατόν στο μέσον του 2025 να μην έχουμε λάβει σημειώματα clawback νοσοκομείων που αφορούν το 2023.
Θα ήθελα, τέλος, να μου εξηγήσετε το εξής: παρότι η Κυβέρνηση έχει λάβει, κατά γενική ομολογία, σημαντικά μέτρα ελέγχου της δαπάνης, αυτά δεν έχουν αποδώσει ή δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα. Στο πλαίσιο αυτό, σε ποια μέτρα χρειάζεται επαναξιολόγηση και ποιες επιπλέον παρεμβάσεις, με προτεραιοποίηση, πρέπει να ληφθούν;
Τα μέτρα ελέγχου της δαπάνης δεν μπορούν να έχουν άμεση απόδοση γιατί λειτουργούν προοπτικά. Ένας άλλος λόγος είναι γιατί τα μέτρα είναι αποσπασματικά και δεν συνοδεύονται από τις ουσιαστικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Η αποδοτικότητα του συστήματος πρέπει να γίνει πρώτη προτεραιότητα. Δεν μπορεί να καθυστερεί ακόμη η εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, του ψηφιακού φακέλου ασθενούς και των μητρώων. Αυτά είναι η βάση για δίκαιη κατανομή των πόρων και έγκαιρη πρόσβαση των πολιτών σε θεραπείες.
Επίσης πρέπει να γίνει πιο ουσιαστική επεξεργασία και αξιολόγηση των πολύτιμων δεδομένων που έχουν συλλεγεί έως τώρα από την ΗΔΙΚΑ, ώστε να γίνεται πιο τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων. Και βέβαια, χρειάζεται περισσότερη τόλμη… που λείπει όταν υπεισέρχεται η έννοια του πολιτικού κόστους.
Παράλληλα, πρέπει να ενισχυθεί η ταχύτητα και η διαφάνεια στην αποζημίωση νέων φαρμάκων, να στηριχθεί η καινοτομία με ουσιαστικά κίνητρα και να σταλεί ένα σαφές μήνυμα προς τις μητρικές εταιρείες ότι η Ελλάδα δεν τιμωρεί την καινοτομία αλλά την επιβραβεύει.
Αν θέλουμε να κρατήσουμε τη χώρα μας στον χάρτη της καινοτομίας και να διασφαλίσουμε ισότιμη πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών στις νέες θεραπείες, οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι τολμηρές, στοχευμένες και κυρίως άμεσες.
