Της Βενετίας Κουσία*
Η παγκοσμιοποίηση μπήκε στη ζωή της σύγχρονης ανθρώπινης ιστορίας ως μια από τις τρεις σημαντικότερες δυνάμεις που επηρέασε τόσο δραματικά τα πάντα. Και τώρα αλλάζει.
Με την παγκοσμιοποίηση γκρεμίστηκαν όλα τα σύνορα και τα τείχη της παγκόσμιας οικονομίας και δημιουργήθηκαν τεράστιες αλληλεξαρτήσεις. Ξαφνιαστήκαμε αλλά το συνηθίσαμε και πιστεύουμε ότι θα εξακολουθήσει να υφίσταται.
Αλλά μήπως κάνουμε λάθος συλλογισμό, ή σκεφτόμαστε πολύ συμβατικά, πιστεύοντας ότι μπορούμε να προβάλουμε τα μαθήματα του παρελθόντος στο μέλλον; Εφ όσον όλα αλλάζουν πώς περιμένουμε η παγκοσμιοποίηση να συνεχίσει την ίδια πορεία;
Αλλά και πώς αλλάζει;
Πρόσφατα το Διεθνές Ινστιτούτο της McKinsey ερεύνησε 23 διαφορετικές αλυσίδες αξίας σε 43 χώρες – ερεύνησε δηλαδή το 96% του διεθνούς εμπορίου – και δημοσιοποίησε τις πέντε κυριότερες διαρθρωτικές μεταβολές της παγκοσμιοποίησης, που είναι:
1. Το ποσοστό των αγαθών που διακινείται ανάμεσα στα σύνορα ολοένα και μειώνεται. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 2007-2017 οι ακαθάριστες εξαγωγές ως ποσοστό του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος μειώθηκαν από 28.1% σε 22.5%.
2. Το εμπόριο των υπηρεσιών μεγεθύνεται 60% γρηγορότερα από εκείνο των αγαθών. Παρ’ όλα αυτά παραμένουμε προσκολλημένοι σε πολιτικές εστιασμένες στο εμπόριο των αυτοκινήτων, του πετρελαίου, των υπολογιστών, κλπ. Αν προσέχαμε καλλίτερα θα βλέπαμε ότι η αξία των υπηρεσιών πλησιάζει τα $13.4 τρις δηλαδή έχει ξεπεράσει την αξία των αγαθών.
3. Το χαμηλό εργασιακό κόστος δεν είναι πιά τόσο σημαντικό. Αντίθετα με την μέχρι σήμερα πεποίθηση ότι τα χρήματα αναζητούν το χαμηλότερο εργασιακό κόστος η έρευνα ανακάλυψε ότι μόνο το 18% των αλυσίδων αξίας βασίζονται αποκλειστικά στο χαμηλό εργασιακό κόστος.
4. Η Έρευνα & Ανάπτυξη καθώς και η καινοτομία γίνονται ολοένα και πιο σημαντικά. Οι εταιρείες δαπανούν περισσότερα χρήματα στην έρευνα καθώς και σε άυλα περιουσιακά στοιχεία όπως το διακριτικό τους σήμα (brand), το λογισμικό και γενικότερα την διανοητική περιουσία ως ποσοστό των συνολικών εσόδων. Η δαπάνη για αυτά σχεδόν υπερτριπλασιάστηκε (από 5.4% σε 13.1%) από το 2000 μέχρι το 2017.
5. Το εμπόριο συγκεντρώνεται περισσότερο σε περιφέρειες (ηπείρους). Όσο οι αναδυόμενες αγορές καταναλώνουν μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών αγαθών του πλανήτη τόσο η παγκόσμια ζήτηση αλλάζει γεωγραφία. Από το 2013 το εμπόριο ανάμεσα στην ίδια ηπειρωτική περιοχή αυξήθηκε κατά 2.7 εκατοστιαίες μονάδες. Οι παραγωγικές εταιρείες έχουν ψηλά στις προτεραιότητές τους να βρίσκονται κοντά στον καταναλωτή και γρήγορα στην αγορά.
Αυτές οι σιωπηλές μεταβολές δημιουργούν σιγά-σιγά μία νέα εποχή και ωφελούν κάποιες χώρες, κάποιες εταιρείες και κάποιους εργαζόμενους.
Παρακάτω βλέπουμε συνοπτικά ποιοι θα ωφεληθούν και ποιοι όχι:
Οι αναπτυγμένες οικονομίες λόγω της υπεροχής τους σε θέματα καινοτομίας, παροχής υπηρεσιών και διαθεσιμότητας ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση και μπορούν να επωφεληθούν από αυτήν την αλλαγή.
Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες που βρίσκονται κοντά σε μεγάλες καταναλωτικές αγορές μπορούν να επωφεληθούν δεδομένου ότι η παραγωγή κινείται προς τους καταναλωτές.
Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες που δεν είναι και τόσο συνδεδεμένες αντιμετωπίζουν ολοένα και λιγότερες ευκαιρίες να χρησιμοποιούν εξαγωγές εντάσεως εργασίας ως επικερδή αναπτυξιακή στρατηγική. Με λίγα λόγια το χαμηλό εργασιακό κόστος δεν είναι πια ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που εξάγονται έχουν τύχη αν είναι ακριβές.
Ευελπιστώ ότι οι επιχειρήσεις και οι διαμορφωτές πολιτικής να μην περιμένουν να μας διαβάσουν προκειμένου να αντιληφθούν τα αθόρυβα αλλά σταθερά βήματα της σιωπηλής αλλαγής της παγκοσμιοποίησης. Η καθημερινότητα θα το αποδείξει.
* Πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνιστικότητας για την Ελλάδα.
