του Amos Yadlin*
Το Ισραήλ και το Ιράν απολάμβαναν θετικές στρατηγικές σχέσεις μέχρι την ισλαμική επανάσταση του 1979. Το Ιράν θεωρεί πως το Ισραήλ, ο πρωταρχικός εχθρός του στη Μέση Ανατολή, είναι ο "μικρός Σατανάς" αμέσως μετά τον "μεγάλο Σατανά", δηλαδή τις ΗΠΑ. Παρότι το Ισραήλ έχει καταφέρει να επιτύχει τα τελευταία χρόνια επίσημες και ανεπίσημες συμφωνίες εξομάλυνσης των σχέσεων με πολλά αραβικά κράτη, το Ιράν διατηρεί μία ριζοσπαστική και εχθρική στάση απέναντί του.
Το Ιράν έχει δύο αμοιβαία ενισχυόμενους στρατηγικούς στόχους: την ανάπτυξη ικανότητας πυρηνικών όπλων και την Περιφερειακή ηγεμονία. Αντιτιθέμενο σε αυτούς τους στόχους, Ισραήλ έχει βρεθεί σε μία κάπως απίθανη συμμαχία συμμαχικών προς τις ΗΠΑ αραβικών κρατών, η εθνική κυριαρχία και η σταθερότητα των οποίων απειλείται από τη στήριξη που παρέχει το Ιράν σε τρομοκρατικές πληρεξούσιες ομάδες και ανατρεπτικά στοιχεία. Καθώς το ιρανικό καθεστώς αξιώνει την καταστροφή του Ισραήλ και είχε κάνει βήματα προς αυτόν τον στόχο, για παράδειγμα εξοπλίζοντας το Χεζμπολάχ με προηγμένες δυνατότητες και εδραιώνοντας μία στρατιωτική παρουσία στη Συρία, είναι η πιο σημαντική απειλή που αντιμετωπίζει το Ισραήλ του 2021. Τα αραβικά κράτη και οι ΗΠΑ δεν απειλούνται από το Ιράν σε υπαρξιακό επίπεδο και αυτό εξηγεί γιατί το Ισραήλ είναι ιδιαίτερα προορατικό στην εκστρατεία του κατά της ιρανικής απειλής.
Το Ισραήλ έχει δύο στόχους έναντι του Ιράν. Καταρχήν το Ιράν δεν πρέπει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και να αναπτύξει την ικανότητα απόκτησής τους. Δεύτερον, δεν πρέπει να αποκτήσει τη δυνατότητα εδραίωσης των συμβατικών στρατιωτικών δυνατοτήτων του (μεταξύ άλλων και μέσω πληρεξουσίων οργανώσεων) κατά μήκος των συνόρων του Ισραήλ. Το Ισραήλ προσπαθεί να επιτύχει αυτούς τους δύο στόχους ελέγχοντας παράλληλα την κλιμάκωση και εμποδίζοντας το ξέσπασμα του πολέμου.
Τεχεράνη και Ιερουσαλήμ ήδη δίνουν μία μάχη, πρωτίστως στις σκιές, η οποία επεκτείνεται σε πολλά μέτωπα και διαστάσεις. Από πλευράς γεωγραφίας, έχουν ανταλλάξει πυρά στη Συρία, το Ιράκ, τον Λίβανο, το Ιράν και το Ισραήλ. Από πλευράς διαστάσεων, ο μυστικός πόλεμος διεξάγεται στους αιθέρες, στη θάλασσα, την ξηρά, τον κυβερνοχώρο και το βασίλειο των πληροφοριών.
Η εμπλοκή του Ιράν στη Συρία έχει αμβλυνθεί από το Ισραήλ σε μεγάλο βαθμό, όχι όμως απόλυτα. Η Τεχεράνη απέχει πολύ από την επίτευξη του στόχου της αναπαραγωγής της Χεζμπολάχ στη Συρία και της μεταφοράς προηγμένων δυνατοτήτων σε μία μεγάλη παραστρατιωτική δύναμη εκεί ή στον Λίβανο. Έκτοτε, ούτε έχει αλλάξει ρότα και μετακινηθεί προς την "ήπια εμπλοκή", διεισδύοντας στον μηχανισμό ασφαλείας, στην οικονομία, θρησκευτικούς θεσμούς και τα εκπαιδευτικά συστήματα της Συρίας προκειμένου να οικοδομήσει μία τοπική βάση ακολούθων και να διατηρήσει την επιρροή της επί της Δαμασκού. Στην άλλη πλευρά των συνόρων, στον Λίβανο, το Ισραήλ έχει καταφέρει να διατηρήσει σημαντική δύναμη της αποτροπής έναντι της Χεζμπολάχ .Από το 2006, δεν έχει κατορθώσει ωστόσο να σταματήσει τη στρατιωτική ενίσχυσή της και έτσι αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά στο σχέδιο "πυραύλων ασφαλείας", της οργάνωσης που υποστηρίζεται από το Ιράν.
Παρόλη όμως την περιφερειακή υπονομευτική δύναμη του Ιράν, η βασική απειλή την οποία εκπροσωπεί για το Ισραήλ παραμένει η πυρηνική. Η εκστρατεία "μέγιστης πίεσης" του προέδρου Τραμπ δεν κατάφερε να κλείσει τα κενά της κοινωνικής συμφωνίας του 2015 (ρήτρες λήξης ισχύος, πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων, καθεστώς επιθεωρήσεων, πυρηνική έρευνα και ανάπτυξη) για να επιτύχει μία καλύτερη συμφωνία. Η νέα κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον εννοεί να αποκαταστήσει τον αρχική η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, καταλαβαίνει όμως τα ελαττώματα της και επιδιώκει την αντιμετώπισή τους. Το ερώτημα είναι λοιπόν, άπαξ και επιστρέψουν στη συμφωνία ΗΠΑ και Ιράν, μοχλό πίεσης θα διατηρήσει η αμερικανική κυβέρνηση ώστε να επιτύχει τη μεγαλύτερη σε διάρκεια και ισχυρότερη συμφωνία που έχει υποσχεθεί;
Το Ισραήλ, που αντιτίθεται σε μία επιστροφή στην πρωτότυπη συμφωνία του 2015, πρέπει να προσπαθήσει να επιτύχει μία παράλληλη αμερικανοϊσραηλινή συμφωνία για τον συντονισμό των στρατηγικών με τον κοινό στόχο να μην καταφέρει το Ιράν να αποκτήσει ένα πυρηνικό όπλο. Ουάσιγκτον και Ιερουσαλήμ πρέπει να σχεδιάσουν συνεργατικά σχέδια ώστε να διασφαλίσουν αυτό, είτε υπάρξει είτε όχι επιστροφή στη συμφωνία του 2015. Τέλος, έχει σημασία να διασφαλίσουμε πως η οποιαδήποτε πολιτική σε σχέση με το πυρηνικό ζήτημα δεν θα προσφέρει στο Ιράν λευκή επιταγή όσον αφορά την υπονομευτική συμπεριφορά του στην περιοχή. ΗΠΑ και Ισραήλ πρέπει να συμφωνήσουν να αντισταθούν στις προσπάθειες του Ιράν προς την περιφερειακή εμπλοκή και αποσταθεροποίηση, την τρομοκρατική δραστηριότητα και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
*Απόστρατος πτέραρχος της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας και πρώην διοικητής της μυστικής υπηρεσίας του ισραηλινού στρατού
